पोखरा, जेठ २४ गते ।गण्डकी प्रदेश सरकारको आगामी आर्थिक वर्ष २०७९०८० को नीति तथा कार्यक्रम सार्वजनिक गरेको छ । प्रदेश प्रमुख पृथ्वीमान गुरुङले मंगलबार प्रदेशसभामा संघीयता स्थापनापछिको पहिलो कार्यकालको अन्तिम नीति तथा कार्यक्रम सार्वजनिक गरे ।
गण्डकी प्रदेश आब २०७९।८० को नीति तथा कार्यक्रम
भौतिक पूर्वाधारबाहेक स्वास्थ्य क्षेत्रमा विशिष्ट कार्यसम्पादन दाबी गरेको प्रदेश सरकारले स्वास्थ्य क्षेत्रलाई विशेष प्राथमिकता दिएको छ । ज्येष्ठ नागरिकलाई प्रभावकारी स्वास्थ्य सेवा दिन प्रदेश सरकारसँग बा–आमा कार्यक्रम सञ्चालन गर्ने प्रदेश सरकारको नीति तथा कार्यक्रममा उल्लेख छ ।
पोखरा स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठानमा ५० शय्याको मुटुरोग अस्पताल स्थापना गर्ने योजना अघि सारेको छ । प्रतिष्ठानसँग मिलेर पोखरामा मृगौला प्रत्यारोपण थाल्ने योजना प्रदेश सरकारले आगामी आर्थिक वर्षको नीति तथा कार्यक्रममा राखेको छ । संघ सरकार मातहतको प्रतिष्ठानअन्तर्गत पोखरामा पश्चिमाञ्चल क्षेत्रीय अस्पताल सञ्चालनमा छ ।
मानव सेवा आश्रम, वृद्धाश्रममा आश्रित दीर्घ रोगीका लागि नियमित सेवन गर्नुपर्ने औषधि निःशुल्क दिने प्रदेश सरकारको नीति छ । प्रदेश सरकारले महिला र १६ वर्षमुनिका बालबालिकालाई हुने सबै प्रकारका क्यान्सरको निःशुल्क उपचार थाल्ने नीति तथा कार्यक्रममा उल्लेख गरेको छ । स्वास्थ्यतर्फ स्पाइनल इन्जुरी तथा बौद्धिक अपाङ्गता भएका व्यक्तिको सहज जीवनयापन र पुनर्स्थापनाको लागि ह्वीलचियर, कृत्रिम हातखट्टालगायत आवश्यक सहायक सामग्री उपलब्ध गराउने र सहज उपचारको प्रबन्ध मिलाउने प्रदेश सरकारको नीति छ ।
प्रदेश सरकारले सबै सामुदायिक विद्यालयमा निःशुल्क स्यानिटेरी प्याड उपलब्ध गराउने नीति लिएको छ । ‘प्रदेश सरकारको प्रतिबद्धता स् मर्यादित महिनावारी र स्वच्छता’अन्तर्गत किशोरीहरूको स्वास्थ्य सुरक्षाका लागि प्रदेशका सबै सामुदायिक विद्यालयहरूमा निःशुल्क स्यानिटरी प्याड वितरण र विसर्जनको सुविधा उपलब्ध गराउनुका साथै महिनावारी विभेद अन्त्य गर्न सबै सरोकारवालाको सहकार्यमा जनचेतनामूलक कार्यक्रम सञ्चालनमा ल्याइने छ,’ नीति तथा कार्यक्रममा उल्लेख छ ।
गण्डकी प्रदेशका ६ वटा क्याम्पसमा प्राविधिक शिक्षा पढाइ थाल्ने योजना प्रदेश सरकारले सार्वजनिक गरेको छ । गण्डकी विश्वविद्यालय र सामदुावयक क्याम्पस सँगसँगै अवधारणाअन्तर्गत गण्डकी विश्वविद्यालय र सामदुायिक क्याम्पसबीचको साझेदारीमा कम्तीमा ६ वटा क्याम्पसमा प्राविधिक शिक्षा पढाइ थाल्ने प्रदेश सरकारले जनाएको छ ।
प्रदेशमा स्पोर्टस् एकेडेमी स्थापना गरी राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय खेलमा प्रतिस्पर्धा गर्न सक्ने जनशक्ति उत्पादन गर्ने प्रदेश सरकारको नीति छ । पोखरा रंगशालाको स्वामित्व लिने योजना प्रदेश सरकारले बनाएको छ । ‘पोखरा रंगशालाको पूर्वाधारमा सुधार गरी रातको समयमासमेत अन्तर्राष्ट्रियस्तरका खेलहरू सञ्चालन गर्न सक्ने बनाइने छ । साथै, रंगशालाको स्वामित्व प्रदेश मातहत ल्याउन पहल गरिने छ,’ नीति तथा कार्यक्रममा भनिएको छ ।
कृषितर्फ जग्गा बाँझो नराखौँ, किसानसँग विज्ञ कार्यक्रम सञ्चालन, उत्कृष्ट किसानलाई पुरस्कार, अनुसन्धानात्मक कृषि पर्यटन प्रवद्र्धनलगायत योजना ल्याउने प्रदेश सरकराको नीति तथा कार्यक्रममा उल्लेख छ ।
माननीय सभामखु महोदय,
माननीय सदस्यहरू,
दशकौं लामो बललदानीपूर्णसंघर्बण ाट प्राप्त संघीयताको मूल आधारको रूपमा
प्रदेश स्थापना भएको छ। यसलेआफ्नो स्थापनाको छोटो समयमा नैसंघीयताको
सबलीकरर्, लोकतन्त्रको सदृुढीकरर् र जनताको विकास आिश्यकताको
सम्बोधन र संविधान प्रदत्त जजम्मेिारी लनिाणह गनेसिालमा अनिरत रूपमा काम
गदैआएको छ। नेपाल सरकार र स्थानीय तहका बीचमा रहेर समन्त्ियकारी
भलूमका लनिाणह गनेर जनतालाई सेिा प्रिाह गनेसिालमा प्रदेश सरकारलेमहिपूर्ण
फड्को मारेको छ।
विगत दईु िर्दण ेजख विश्वव्यापी रूपमा फैललएको कोलभड-१९ महामारीले
नागररकको स्िास््य गम्भीर जोजखममा लथयो भनेसामाजजक जनजीिन र आलथणक
वियाकलाप पूरैसंकुजचत भएको लथयो। उत्पादन, वितरर् तथा उपभोग प्रर्ालीमा
असन्त्तलुन भएको अिस्था लथयो। अत्यन्त्त न्त्यून स्रोतसाधन तथा अनभुि हुँदुाहुँदुै
पलन प्रदेश सरकारले पूर्ण सझु बझु का साथ कोरोना महामारी विरुद्धको लडाइुँमा
सफलता प्राप्त गरररहेको छ। अवहलेसबैप्रदेशिासीलेपूर्ण खोप प्राप्त गरेका छन्
भने१९ प्रलतशतलेअलतररक्त डोज खोप समेत ललएका छन।् थला परेको नागररक
जनजीिनलेपनुः गलत समातेको छ। आलथणक वियाकलाप िमश: लयमा फकण दैँ
गरेको अिस्था छ। सेिा उद्योगले विस्तारै पनुजीिन पाउुँदै छ। सरकारले
लनरन्त्तरको मेहनत र उत्कृष्ट व्यिस्थापनबाट कोलभड-१९ महामारीबाट
नागररकलाई सरुजित राखेको र आलथणक तथा सामाजजक सूचकलाई पलन सामान्त्य
अिस्थामा फकाणउन सफल भएको सखु द अिस्थामा सम्मालनत प्रदेश सभालाई
सम्बोधन गनण पाउुँदा खसुीको अनभुलूत गरेको छु।
3
संघीय लोकताजन्त्रक गर्तन्त्र स्थापनाका लालग नेपाली जनतालेगरेको लामो
र गौरिपूर्ण ऐलतहालसक संघर्मण ा जीिन उत्सगण गनहणुनुे सम्पूर्ण ज्ञात अज्ञात
शहीदहरूप्रलत हार्दणक श्रद्धाञ्जली अपणर् गदणछु। लोकतन्त्र प्रालप्तका लालग विलभन्न
चरर्मा भएका आन्त्दोलनका बेपत्ता, घाइतेयोद्धा र पीलडतहरूप्रलत उच्च सम्मान
व्यक्त गदणछु। नेपालको यगुान्त्तकारी पररितणनका लालग भएका आन्त्दोलनमा
अगिुाइ गनहणुनुेसम्पूर्ण अग्रजहरूप्रलत योगदानको उच्च सम्मान सवहत स्मरर् गनण
चाहन्त्छु।
नेपालको संविधानले आत्मसात् गरेका आधारभतू मान्त्यताको संरिर् र
संिद्धणनमा प्रदेश सरकार सदैि वियाशील रहुँदै आएको छ। लोकतन्त्रको
आधारस्तम्भका रूपमा रहेको आिलधक लनिाणचन अन्त्तगणत स्थानीय तहको लनिाणचन
लनष्पि र शाजन्त्तपूर्णतररकालेसम्पन्न गराउन वियाशील राजनीलतक दल, राष्ट्रसेिक
कमणचारी, सरुिा लनकाय, नागररक समाज, सञ्चार जगत, लनजी िेर तथा सम्पर्ू ण
नागररकप्रलत हार्दणक आभार व्यक्त गदणछु। लनिाणजचत सम्पूर्ण जनप्रलतलनलधलाई
हार्दणक बधाई तथा सफल कायणकालको शभुकामना व्यक्त गदणछु।
सभामखु महोदय,
भौलतक पूिाणधारका अलतररक्त गण्डकी प्रदेश सरकारलेस्िास््य र सामाजजक
िेरमा विजशष्ट कायणसम्पादन गदै आएको छ। यसै अन्त्तगणत गण्डकी प्रदेश
सरकारलेनागररकलाई लनःशल्ुक रगत उपलब्ध गराउुँदैआएको छ। मवहलाको
स्तन र पाठेघरको मखु को क्यान्त्सरको लनःशल्ुक उपचारको प्रबन्त्ध लमलाएको छ।
प्रदेशलभर सडकमा कुनैपलन नागररक बस्न नपरोस भनी उद्धार तथा संरिर्को
व्यिस्था लमलाएको छ। कोलभड-१९ महामारीका कारर् अलभभािक गमुाएका
4
बालबाललकालाई मालसक शैजिक िृजत्त उपलब्ध गराई मानिीय र नागररक
कल्यार्का महिपूर्ण जजम्मेिारी लनिाणह गरेको छ।
सरकारले विलभन्न प्रदेशसुँग पयणटन, उद्योग, व्यापार लगायतका िेरमा
अन्त्तरसम्बन्त्ध विकास गदैलगेको छ। सरकारले नागररक चाहना बमोजजमको
विकासका लालग सक्दो प्रयास गदैआएको छ। प्रदेशको खचणिमता िमश: िृवद्ध
हुँदुै गएको छ। आलथणक िृवद्धदर बढेर ६.१७ प्रलतशत पगुेको छ। सातिटै
प्रदेशमध्येगण्डकी प्रदेश उच्च आलथणक िृवद्ध भएको दोस्रो प्रदेश बन्न सफल भएको
छ। प्रदेशको अथणतन्त्रको आकार फैललनकु ा साथैआन्त्तररक राजस्िमा सधुार हुँदुै
गएको छ। सामाजजक र आलथणक सूचकमा सधुार हदुँुैगएका छ्न।् यसलेप्रदेश
सरकारका वियाकलापहरू सकारात्मक र्दशातफण उन्त्मखु भएको पवुष्ट हन्त्ुछ।
नेपालको संविधानले लनर्दणष्ट गरेको प्रदेशको एकल र साझा अलधकारको
उपयोग गदैप्रदेशिासीप्रलतको जजम्मेिारी पूरा गनणका लालग प्रदेश सरकार आफ्नो
स्रोतसाधन र िमताले भ्याएसम्म वियाशील रहुँदै आएको छ। जनताको
विकासप्रलतको चाहना पूरा गनणका लालग गण्डकी प्रदेश सरकार प्रलतबद्ध रहेको
छ।
प्रदेशको प्रथम पञ्चिर्ीय योजनाले “समद्धृ प्रदेश र सखु ी नागररक”को सोच
अजघ सारेको छ। साथै, प्रदेशले र्दगो विकास लक्ष्यका आफ्ना प्राथलमकताहरू
लनधाणरर् गरेर काम गदैआएको छ। प्रदेशका सोच तथा दृवष्टकोर्हरू मूलतः
नेपालको संविधान, पन्त्रौं आिलधक योजना, र्दगो विकास लक्ष्य र प्रदेशिासीको
विकास चाहना तथा राजनीलतक दलहरूको विकास प्रलतबद्धता र प्रदेश सभाको
चाहना बमोजजम तय भएका छन।् वयनै आयाम र पष्ठृ भलूममा प्रदेश सरकारले
कुशलतापूिकण काम गदैआएको छ।
5
यसै पष्ठृ भलूमबाट गण्डकी प्रदेश सरकारले आलथणक िर्ण २०७९/८० को
लालग तय गरेका प्रमखु नीलत तथा कायणिमहरू देहाय बमोजजम प्रस्ततु गदणछु।
सभामखु महोदय,
1. प्रदेश स्िास््य नीलतको कायाणन्त्ियनका लालग आिश्यक प्रबन्त्ध लमलाइनेछ।
प्रदेशमा जनसंख्या व्यिस्थापनको लालग प्रदेश जनसंख्या नीलत तजमणुा गरी
लागुगररनेछ।
2. बढ्दो सहरीकरर्, आन्त्तररक तथा बाह्य बसाइुँसराइ जस्ता विर्यको
समयानकुूल व्यिस्थापन गररनेछ र यसबाट लसजणना हनुे
जनस्िास््यसम्बन्त्धी समस्या समाधान गररनेछ। साथै, ललङ्ग पवहचान गरी
गररनेभ्रर्ू हत्या विरुद्ध सचेतनामूलक कायणिम सञ्चालन गररनेछ।
3. बालबाललका तथा वकशोरवकशोरीको पोर्र्जस्थलतमा सधुार ल्याउन
बहिु ेरीय पोर्र् कायणिमलाई प्रदेश सरकारका सबै कायणिममा
मूलप्रिाहीकरर् गररनेछ। साथै, गभणिती तथा सत्ुकेरी मवहलाको स्िास््य
र पोर्र्लाई प्रिद्धणन गनण स्थानीय तहसुँग समन्त्िय गरी विशेर् प्याकेजको
व्यिस्था गररनछे ।
4. ज्येष्ठ नागररकलाई स्िास््य सेिा प्रभािकारी ढङ्गले प्रदान गनण प्रदेश
सरकारसगुँ बा-आमा कायणिम सञ्चालन गररनेछ। साथै, मानि सेिा
आश्रम/िृद्धाश्रममा आजश्रत दीघणरोग लागके ा लबरामीले लनयलमत सेिन
गनपणुनेऔर्धी लनःशल्ुक रूपमा उपलब्ध गराइनेछ।
5. प्रदेश सरकारको प्रलतबद्धता : मयाणर्दत मवहनािारी र स्िच्छता
अन्त्तगणत वकशोरीहरूको स्िास््य सरुिाका लालग प्रदेशका सबैसामदुावयक
विद्यालयहरूमा लनःशल्ुक स्यालनटरी प्याड वितरर् र विसजणनको सवुिधा
6
उपलब्ध गराउनकु ा साथै मवहनािारी विभेद अन्त्त्य गनण सबै
सरोकारिालाको सहकायणमा जनचेतनामूलक कायणिम सञ्चालन गररनेछ।
6. जनआन्त्दोलन, जनयद्धु , मधेश आन्त्दोलन र थरूहट आन्त्दोलनका शहीद
तथा बेपत्ता पररिार एिम्घाइते, अपाङ्गता भएका व्यजक्तको स्िास््य उपचार
प्रदेशस्तरीय अस्पतालमा लन:शल्ुक हनुेव्यिस्था सलुनजित गररनेछ।
7. प्रदेशिासीको स्िास््य अिस्थामा सधुार ल्याउन संघ र स्थानीय तहसुँगको
सहकायणमा लन:शल्ुक आधारभतू स्िास््य सेिा र आकजस्मक स्िास््य
सेिाको पहचुँु िवृद्ध गदैललगनेछ।
8. स्पाइनल इन्त्जरुी तथा बौवद्धक अपाङ्गता भएका व्यजक्तको सहज जीिनयापन
र पनुस्थाणपनाको लालग र्िलजचयर, कृलरम हातखट्टुा लगायतका आिश्यक
सहायक सामग्री उपलब्ध गराइनेछ। साथै, सहज उपचारको लालग
आिश्यक प्रबन्त्ध गररनछे ।
9. प्रदेशलभरका नागररकलाई मगृ ौलाको लनयलमत डायलायलसस सेिा प्रदान
गनण हाल उक्त सेिा प्रदान गरररहेका अस्पतालको िमता विस्तार गरी
गर्ुस्तरीय सेिा प्रदान गररनछे । गोरखा अस्पताल, लमजङु अस्पताल र
मध्यलबन्त्दुजजल्ला अस्पतालमा डायलायलसस सेिा विस्तार गररनेछ। पोखरा
स्िास््य विज्ञान प्रलतष्ठानसुँग सहकायणगरी मगृ ौला प्रत्यारोपर् सेिा प्रदेशमा
नैआरम्भ गररनेछ।
10. पोखरा स्िास््य विज्ञान प्रलतष्ठानसुँगको सहकायणमा गण्डकी प्रदेशमा ५०
शय्याको मटुुरोग अस्पताल स्थापना गररनेछ।
11. सरुजित मातत्ृि र प्रजनन स्िास््य अलधकारलाई सलुनजित गनणअलत दगुमण
र दगुमण िेरका जवटलतामा रहेका गभणिती, सत्ुकेरी र निजात जशशकु ो
7
जीिन रिाका लालग एयर ललजफ्टङ सेिालाई लनरन्त्तरता र्दइनेछ। जवटल
अिस्थामा रहेका गभणितीको जीिन रिाका लालग प्रदेश मातहतका सबै
अस्पतालमा मातृ प्रतीिा गहृ (Maternal Waiting Home) स्थापना गदै
ललगनेछ।
12. स्िास््य लबमा कायणिममा सबैको सहज पहुँचु सलुनजितता गरी स्िास््य
लबमालाई थप प्रभािकारी बनाइनेछ। साथै, गण्डकी प्रदेशलभरका शहीद
र बेपत्ताका पररिार, जनआन्त्दोलन, जनयद्धु , द्वन्त्द्व पीलडत, मधेश आन्त्दोलन,
थरूहट आन्त्दोलनका घाइतेतथा “ख” िगणको अपाङ्गता भएका व्यजक्त र
अस्पतालमा लनयलमत डायलायलसस सेिा ललने मगृ ौला पीलडतहरूलाई
लन:शल्ुक रूपमा स्िास््य लबमा कायणिममा आबद्ध गररनछे ।
13. स्तन क्यान्त्सर, पाठेघरको मखु को क्यान्त्सर लगायत प्रजनन अङ्गको
क्यान्त्सरको लन:शल्ुक उपचारलाई लनरन्त्तरता र्दइनेछ। जजल्ला
अस्पतालहरूबाट प्रत्येक मवहना पाठेघरको मखु को क्यान्त्सरको जस्िलनङ
जाुँच (VIA) लन:शल्ुक गररनेछ। साथै, मवहला तथा १६ िर्ण मलुनका
बालबाललकामा हनुेसबैप्रकारका क्यान्त्सरको लनःशल्ुक उपचार आरम्भ
गररनेछ।
14. पयणटकको स्िास््य सरुिालाई ध्यानमा राखी मेलडकल पयणटनको नीलत
अन्त्तगणत पथ प्रदशणकलाई हाई अजल्टच्यडु लसकनेस (High Altitude
Sickness) ताललमको व्यिस्था गररनेछ। साथै, मख्ुय पदमागणमा पयणटक
स्िास््य केन्त्र स्थापना गररनछे ।
15. स्थानीय तहबाट सञ्चाललत अस्पतालहरूलाई थप प्रभािकारी बनाउन
आिश्यक सहयोग एिम्सहजीकरर् गररनेछ।
8
16. प्रदेशमा िमशः विशेर्ज्ञ र विजशष्टीकृत (मटुु, मगृ ौला
, कलेजो
, क्यान्त्सर र
मानलसक रोग) स्िास््य सेिाको विस्तार गरी गर्ुस्तरीय सेिामा सबैको
पहुँचु पयुाइण नछे । यसका लालग लनजी िरे सुँगको सहकायणको सम्भािना
समेत पवहल्याइनेछ।
17. बालबाललकालाई सहज र प्रभािकारी स्िास््य सेिा उपलब्ध गराउन
प्रदेशस्तरमा रहेको मातजृशशुलमतेरी अस्पताललाई एकीकृत मातृ तथा
बाल अस्पतालका रूपमा स्तरोन्नलत गररनेछ।
18. सत्ुकेरी आमा पोवर्लो खाना कायणिम तय गरी अलत विपन्न सत्ुकेरीलाई
४५ र्दनसम्मका लालग स्थानीय तहसुँगको सहकायणमा पोर्र् भत्ता उपलब्ध
गराइनेछ।
19. स्िास््य संस्थामा और्धी, जचवकत्साजन्त्य सामग्री तथा भ्याजक्सनको अटुट
रूपमा आपूलतकण ो व्यिस्था गररनेछ। साथै, पूर्ण खोपयक्तु प्रदेशलाई र्दगो
बनाई राख्न खोप सेिा कायणिमलाई प्रभािकारी बनाइनछे ।
20. नेपाल सरकारसुँगको सहकायणमा संिामक तथा सरुिा रोग अस्पताललाई
सबैप्रकारका सरुिा रोगको उपचार गनेसेन्त्टर अफ एजक्सलेन्त्स (Centre
of Excellence) को रूपमा विकास गनेकायणिमलाई लनरन्त्तरता र्दइनेछ।
21. स्िास््य िेर सदृुढीकरर् कायणिमलाई लनरन्त्तरता र्दइनेछ। प्रदेशमा
रहेका ५० शय्या सम्मका सबैअस्पतालमा आखुँ ा उपचार सेिा र ज्येष्ठ
नागररक उपचार िाडण सञ्चालन गदैललगनछे ।
22. आयिुेद, प्राकृलतक तथा अन्त्य िैकजल्पक जचवकत्सा सेिालाई समय सापिे
र प्रभािकारी बनाई िमशः जजल्लाजस्थत आयिुेद संस्थाहरूलाई अन्त्तरङ्ग
सेिासवहत स्तरोन्नलत गदैललगनेछ।
9
23. गण्डकी प्रदेशका सबैअस्पतालबाट रगत तथा रक्तजन्त्य पदाथण लन:शल्ुक
उपलब्ध गराउने कायणिमलाई लनरन्त्तरता र्दइनेछ। प्रदेश मातहतका
अस्पतालमा िमशः ब्लड बैंक स्थापना गररनेछ।
24. प्रदेशमा रहेका मेलडकल कलेजहरूको सेिालाई जजल्ला अस्पतालहरूसुँग
आबद्ध गदैविशर्ेज्ञ स्िास््य सेिा प्रदान हनुेगरी स्िास््य सेिा विस्तार
गररनेछ। दूर जचवकत्सा विलध (Telemedicine) माफणत् दगुमण मा रहेका
स्िास््य संस्थाहरूमा विशर्ेज्ञ सेिाको पहुँचु विस्तार गररनछे ।
25. एकीकृत रोग लनगरानी प्रर्ालीको विकास गरी विपद् तथा महामारीजन्त्य
रोगको लनयन्त्रर् तथा रोकथाम गररनेछ।
26. एम्बलुेन्त्स नभएका स्थानीय तहमा लागत साझेदारीमा एम्बलुेन्त्सको
व्यिस्था गररनेछ। प्रदेशलभर सञ्चाललत एम्बलुेन्त्स सेिालाई जज.वप.एस.
ट्रयावकङ माफणत्एकीकृत प्रर्ालीमा आबद्ध गरी आिश्यक परेको समयमा
तत्काल एम्बलुेन्त्स सेिा उपलब्ध हनुेव्यिस्था लमलाइनछे ।
27. लैंलगक वहंसामा परेका मवहला तथा बालबाललकालाई एकद्वार संकट
व्यिस्थापन केन्त्र माफणत् एिम् विपद् मा परेका घाइतेलाई विशर्े
प्राथलमकता र्दई प्रभािकारी स्िास््य तथा परामशणसेिा प्रदान गररनछे ।
28. प्रदेश मातहतका अस्पतालमा हाल देजखएको विशर्ेज्ञ जचवकत्सकको
अभािलाई लनराकरर् गनण विशेर् प्रोत्साहन कायणिम माफणत् विशेर्ज्ञ
जनशजक्तको व्यिस्था गरी अस्पतालहरूबाट विजशवष्टकृत स्िास््य सेिा
प्रदान गररनछे ।
29. नसनेरोगको रोकथाम तथा लनयन्त्रर्का लालग प्रदेश मातहतका अस्पताल
र स्थानीय तहबाट ५० िर्ण उमेर पूरा भएका नागररकको लालग ६/६
10
मवहनामा लन:शल्ुक स्िास््य परीिर् गने व्यिस्था लमलाइनेछ। यस
कायणको लालग स्िास््य चौकीका प्रयोगशालालाई विस्तार एिम्सदृुढीकरर्
गदैललगनेछ।
30. स्िास््य कायणिमलाई समय सापेि बनाउन र स्िास््य िेरको
जनशजक्तलाई दि बनाउन व्यािसावयक ताललम तथा प्रयोगात्मक अभ्यास
र अनसुन्त्धानमा जोड र्दइनछे ।
31. स्थानीय तहमा ग्रामीर् अल्ट्रासाउण्ड (USG) कायणिम विस्तार गररनकु ा
साथै जजल्ला अस्पतालहरूमा गभणिती मवहलाहरूको लालग लन:शल्ुक
अल्ट्रासाउण्ड (USG) सेिा प्रदान गररनेछ। जनसंख्या र आिश्यकताका
आधारमा प्रदेशलभरका स्थानीय तहमा बलथणङ सेन्त्टरको विस्तार तथा
सदृुढीकरर् गररनेछ। प्रसूलत सेिालाई प्रभािकारी बनाउन निलपरासी
(बदणघाट सस्ुतापूि) ण को कािासोती र गोरखाको च्याङ्लीमा प्रसूलत
अस्पताल स्थापना गनेकायण अगालड बढाइनेछ।
32. धौलालगरी अस्पताल बागलङुमा लसटी स्क्यान (CT Scan) सेिा प्रारम्भ
गररनेछ।
33. प्रदेश सरकार मातहतका सबैअस्पताल एिम् स्िास््य संस्थालाई समय
सापेि स्तरोन्नलत गरी प्रदेशलभरका सबै नागररकलाई थप सेिासवहत
गर्ुस्तरीय स्िास््य सेिा प्रदान गररनेछ। स्थानीय तहसुँगको समते
साझेदारीमा हरेक विद्यालयमा विद्यालय स्िास््य जशिा कायणिम लागु
गररनेछ। स्थानीय तहसुँगको साझेदारीमा विद्याथीको स्िास््य परीिर्,
स्िास््य सचेतना तथा स्िास््यसम्बन्त्धी आनीबानीमा सधुार गनण एक
विद्यालय – एक नसण कायणिम िमशः लागुगदैललगनछे ।
11
34. स्िास््य सेिालाई लछटोछररतो एिम् त्याङ्क व्यिस्थापनलाई प्रभािकारी
बनाउन प्रदेश मातहतका सबै अस्पतालमा विद्यतुीय स्िास््य अलभलेख
प्रर्ाली सञ्चालन गररनेछ। साथै, स्िास््य सूचना व्यिस्थापन प्रर्ाली सधुार
गरी स्िास््य सेिाको सदृुढीकरर् गररनेछ।
सभामखु महोदय,
35. विश्वस्तरमा प्रलतस्पधाण गनण सक्ने जनशजक्त उत्पादन गनण दीघणकालीन
रर्नीलतक योजना, कानून तथा मापदण्ड लनमाणर् गरी प्रदेश जशिा नीलत
कायाणन्त्ियनको व्यिस्था लमलाइनेछ।
36. गण्डकी विश्वविद्यालयको भौलतक पिूाणधार लनमाणर् कायणलाई लनरन्त्तरता
र्दइनेछ। नेपाल सरकारको सहयोग एिम्सहकायणमा जचवकत्सा विज्ञान र
सूचना प्रविलधसम्बन्त्धी विर्यको अध्ययन-अध्यापन कायणलाई अगालड
बढाइनेछ। प्रदेशमा ५०० शय्याको जशिर् अस्पताल स्थापनाको लालग
विस्ततृ आयोजना प्रलतिेदन तयार गरी लनमाणर् कायण प्रारम्भ गररनेछ।
37. सामदुावयक क्याम्पससगुँ प्रदेश सरकार कायणिम अन्त्तगणत प्रदेशमा रहेका
सबै सामदुावयक क्याम्पसलाई िमता तथा कायण सम्पादनका आधारमा
अनदुान र्दनेव्यिस्था लमलाइनेछ।
38. गण्डकी विश्वविद्यालय र सामदुावयक क्याम्पस सगुँ सगुँ ैअिधारर्ा अन्त्तगणत
गण्डकी विश्वविद्यालय र सामदुावयक क्याम्पस बीचको साझेदारीमा कम्तीमा
६ िटा क्याम्पसमा प्राविलधक जशिाको पठनपाठन प्रारम्भ गररनेछ।
39. निलपरासी (बदणघाट सस्ुतापूि) ण मा नेपाल विश्वविद्यालय स्थापना गनण
सहजीकरर् गररनेछ।
12
40. सीपयक्तु जशिा : प्रदेशिासीको इच्छा अिधारर्ा अनसुार बजारको माग
अनरूु पको सीपयक्तु मानि संशाधन विकास गनण निीनतम प्रविलधका
विर्यमा पाठ्यिम लनमाणर्, ताललम सामग्री विकास, ताललमको स्तर
लनधाणरर् र सीप प्रमार्ीकरर् गनेजस्ता विर्यमा प्राविलधक जशिा तथा
व्यािसावयक ताललम प्रलतष्ठानको िमता विकास गररनछे । अटोमोबाइल
इजन्त्जलनयररङ, कृवर्/पशु विज्ञान र इको टुररजम एण्ड हजस्पटाललटी
मेनेजमेन्त्ट, माउन्त्टेलनयररङ लगायतका विर्यमा अध्ययन अध्यापन
कायणलाई अगालड बढाइनेछ। साथै, एस.ई.ई. र्दएर नलतजा
नआउुँदासम्मको विद्याथीको समयलाई सदपुयोग गनण विद्याथीलाई छोटो
अिलधको सीपमूलक ताललम प्रदान गररनछे ।
41. प्राविलधक एस.ई.ई. अध्ययन गने दललत समदुायका छारालाई पर्ू ण
छारिृजत्त प्रदान गनेकायणिम िमशः सरुु गररनेछ।
42. प्रदेशमा अनसुन्त्धानको अनकुूल िातािरर् तयार पारी स्िदेश तथा विदेशमा
अनसुन्त्धान कायणमा संलग्न िैज्ञालनक तथा अनसुन्त्धानकताणलाई प्रदेशमा
आकवर्णत गररनेछ। प्रदेशमा स्थापना भएका अनसुन्त्धान केन्त्रहरूको िमता
अलभिृवद्ध गने कायण सरुु गररनेछ। निप्रितणनका विर्यमा िैज्ञालनक
अनसुन्त्धान कायणगरररहेको रावष्ट्रय आविष्कार केन्त्रसुँग सहकायणगररनछे ।
43. प्रदेशको कृवर् तथा औद्योलगक उत्पादन र उत्पादकत्ि िृवद्धका लालग
अनसुन्त्धान कायण सञ्चालन गररनेछ। यिुा िैज्ञालनकलाई प्रोत्साहन गनण
प्रदेश प्रमखु सगुँ यिुा िैज्ञालनक कायणिम सरुु गररनेछ। प्रत्येक िर्ण नयाुँ
यिुा िैज्ञालनकको सम्मेलन आयोजना गने र परुस्कृत गने व्यिस्था
लमलाइनेछ। साथै, विज्ञान तथा प्रविलधको ज्ञान र सीप आदानप्रदान गदै
13
निप्रितणन र िैज्ञालनकको िमता अलभिृवद्ध गनण रावष्ट्रय तथा
अन्त्तराणवष्ट्रयस्तरको िैज्ञालनक सम्मेलन आयोजना गररनेछ।
44. गण्डकी प्रदेश विज्ञान तथा प्रविलध प्रलतष्ठानको कायाणलय तथा प्रयोगशालाका
लालग आिश्यक भौलतक पिूाधण ार लनमाणर् गररनेछ।
45. सूचना तथा सञ्चार प्रविलधलाई जशिर् लसकाइ र शैजिक व्यिस्थापन
प्रर्ालीको अलभन्न अङ्गका रूपमा विकास गरी सदृुढीकरर् गररनेछ। लजित
समूहका बालबाललकाको जशिामा समतामूलक पहुँचु र लसकाइ सहभालगता
अलभिृवद्ध गररनेछ।
46. स्थानीय तहसुँगको सहकायणमा दगुमण तथा वहमाली िेरमा सञ्चाललत नमूना
आिासीय विद्यालय व्यिस्थापन गने कायणलाई लनरन्त्तरता र्दइनेछ।
गरूु कुल, गम्ुबा
, मदरसा, आश्रम तथा विलभन्न धालमणक आस्थासुँग जोलडएका
विद्यालय र िैकजल्पक विद्यालयको पूिाणधार विकासमा सहजीकरर् गदै
यस्ता संस्थाबाट र्दइने जशिालाई औपचाररक जशिा प्रर्ालीमा
मूलप्रिाहीकरर् गनेनीलत ललइनेछ।
47. विद्यालय तहमा स्थानीय विर्य/मातभृ ार्ाका पाठ्यिम लनमाणर्, प्रादेजशक
शैजिक त्याङ्क व्यिस्थापन, विद्यालय नक्साङ्कन, आिलधक शैजिक योजना
लनमाणर् एिम्कायाणन्त्ियनका लालग स्थानीय तह एिम्नपेाल सरकारसुँग
समन्त्िय र सहजीकरर् गररनछे ।
48. स्थानीय तहसुँगको समन्त्ियमा सामदुावयक विद्यालयको भौलतक संरचना
लनमाणर् एिम्ममणतसम्भारका लालग आिश्यक व्यिस्था गररनेछ।
14
49. माध्यलमक जशिा परीिा (SEE) को सम्पूर्ण व्यिस्थापकीय जजम्मेिारी
प्रदेश तहबाट हनुेव्यिस्था बमोजजम उक्त परीिा सञ्चालन, व्यिस्थापन
एिम्संस्थागत िमता विकासका लालग आिश्यक व्यिस्था गररनेछ।
50. प्रदेश प्रमखु शजैिक सधुार कायणिमलाई लनरन्त्तरता र्दइनेछ। प्राविलधक
जशिालयबाट सञ्चाललत प्राविलधक किाहरूलाई रोजगारी र स्िरोजगारीका
अिसर लसजणना गनण प्रोत्सावहत गररनेछ। प्राविलधक जशिालयमा लसक्दै
कमाउुँदै कायणिम सञ्चालन गनण सहयोग परुय् ाइनेछ। विद्याथीहरूमा
िैज्ञालनक एिम्समालोचनात्मक जचन्त्तनको विकास गनण जशिामा विज्ञान,
प्रविलध, इजञ्जलनयररङ, गजर्त (STEM) जस्ता विर्यलाई पाठ्यिमको अलभन्न
अङ्ग बनाइ प्रयोगशाला विस्तार र विकास गररनेछ।
51. जशिा ताललम केन्त्रलाई प्रदेशको शैजिक जनशजक्त विकासको केन्त्र तथा
अनसुन्त्धान केन्त्र बनाउन आिश्यक भौलतक पूिाणधार विकास गररनकु ा
साथैप्रविलधमैरी शैजिक प्रयोगशाला स्थापना गररनछे ।
52. कोलभड-१९ महामारीको संिमर्बाट बाबुिा आमा िा दिुै गमुाएका
बालबाललकाको जशिामा पहुँचुको सलुनजितता गनण कोलभड छारिजृत्त
कायणिम र विद्यालयमा भनाण हनुे उमेर नपगुेका बालबाललकाका लालग
राहत अनदुानको व्यिस्थालाई लनरन्त्तरता र्दइनछे ।
53. प्रादेजशक मापदण्ड लनमाणर् गरी किा ११ र १२ तथा स्नातक तहमा
विज्ञान र गजर्त मूल विर्य ललई अध्ययन गनेर स्नातक तहमा प्राविलधक
विर्य अध्ययन गनेगररब, लोपोन्त्मखु , दललत, शहीद तथा बेपत्ता पररिारका
बालबाललकाका लालग छारिृजत्तको व्यिस्था गररनछे ।
15
54. अपाङ्गता भएका बालबाललकाको जशिामा पहुँचु र गर्ुस्तर अलभिृवद्धका
लालग विशेर् व्यिस्था गररनछे । बौवद्धक अपाङ्गता भएका बालबाललकाको
जशिासम्बन्त्धी अलधकार सलुनजितताका लालग प्रदेशस्तरीय सवुिधा सम्पन्न
आिासीय विद्यालय लनमाणर्मा सहयोग गररनेछ।
55. धालमणक आस्थाका केन्त्रहरूको व्यिस्थापन, संरिर् एिम्ममणतसम्भारको
व्यिस्था गनण सरोकारिालासगुँ सहकायण गररनेछ। प्रदेशको कला, भार्ा,
धमण, संस्कृलत, परम्पराको संरिर्, संिद्धणन एिम्अनसुन्त्धान गनणआिश्यक
व्यिस्था लमलाइनछे ।
56. श्रीकृष्र्गण्डकी पूिण सम्भाव्यता अध्ययन कायदण लले पेश गरेको
प्रलतिेदनमा लसफाररस गररएका पररयोजनाहरूलाई प्रदेशको स्रोतसाधनको
उपलब्धताको आधारमा िमश: कायाणन्त्ियनमा ल्याइनेछ।
57. गण्डकी प्रदेशका स्रष्टाहरूको ऐलतहालसक र लोक लसजणनाहरूको खोजी तथा
संरिर् कायणलाई अगालड बढाउन गण्डकी एकीकृत लसजणना संग्रहालय
स्थापना गररनेछ। स्रष्टाहरूको सम्मान एिम् लबमासम्बन्त्धी कायणिम
सञ्चालनमा ल्याइनेछ।
58. विलभन्न जातजालत/जनजालतहरूको बसोबास रहेको िेरमा लनलमणत
संग्रहालय/स्मलृत पाकण हरूको संरिर् र स्तरोन्नलत कायणमा सहयोग
गररनेछ। सामाजजक जीिनमा योगदान परुयाएका ् व्यजक्तहरूको सम्मानमा
स्मलृतपाकण लनमाणर् गदैललगनछे ।
59. लरिेर्ी गजेन्त्रमोि र्दव्यधाम िेरलाई धालमणक पयणटकीय िेरको रूपमा
विकास गनण गरूु योजना तयार गरी र्दव्यधाम िेर विकासका कायणिम
16
सञ्चालनमा ल्याइनेछ। बागलङुको पञ्चकोट लगायतका धालमणक पयणटकीय
स्थलको संरिर् तथा संिद्धनण मा आिश्यक सहयोग उपलब्ध गराइनेछ।
60. प्रदेशमा ठूला पयणटकीय संरचना लनमाणर् गदैजानेसोच बमोजजम धालमणक
र आध्याजत्मक पयणटकलाई आकवर्णत गने उद्देश्यले पोखराको
कास्कीकोटमा नेपाल िृन्त्दािनधाम स्थापना गने कायणमा पोखरा
महानगरपाललका र लनजी िरे सुँग सहकायणको नीलत ललइनेछ। सािणजलनक
लनजी साझेदारीको प्रविया अिलम्बन गरी व्यास नगरपाललकाको
मानहुँकु ोट र काहुँजुशिपरु जोडने बहप्रुयोजनको झोलङ्गुपेलु लनमाणर् गनण
सम्भाव्यता अध्ययन गररनछे ।
61. पयणटन प्रिद्धणन र समवृद्धको यारामा प्रदेसहरू बीचको सहकायणको
महत्िलाई ध्यान र्दुँदैबागमती र लजुम्बनी प्रदेशसुँगको सहकायणमा देिघाट,
मनकामना, बढुीगण्डकी, लरिेर्ीधाम, ढोरपाटन जस्ता धालमणक पयणटकीय
िेरमा पूिाणधारको लनमाणर् गरी पयणटन प्रिद्धणन गनेनीलत ललइनेछ।
62. बागमती प्रदेशसुँगको सहकायणमा सािणजलनक-लनजी लगानीमा लरशलु ी र
कालीगण्डकीको संगमस्थल पविरभलूम देिघाटमा जचतिन, तनहुँु र
निलपरासी (बदणघाट सस्ुता पूि) ण जोड्ने गरी आकर्णर्को केन्त्र सवहत
तीनमखु ेपलु लनमाणर् कायणआरम्भ गरी धालमणक तथा व्यािसावयक पयणटन
प्रिद्धणनका लालग आयोजना सञ्चालन गररनेछ।
63. पोखराको नयाुँबजारमा रहेको प्रदेश संग्रहालयको भौलतक पिूाणधार
लनमाणर्का लालग स्िीकृत विस्ततृ पररयोजना प्रलतिेदन कायाणन्त्ियनमा
ललगनेछ। ऐलतहालसक ललगललगकोट संग्रहालय लनमाणर्मा सहयोग उपलब्ध
17
गराउनकु ा अलतररक्त अन्त्य संग्रहालयलाई व्यिजस्थत एिम् सदृुढ गदै
पयणटकीय गन्त्तव्यको रूपमा समेत विकास गररनेछ।
64. ऐलतहालसक मानि बस्तीको रूपमा रहेको लमजङुको क्व्होलासोथारलाई
विश्व सम्पदा सूचीमा सूचीकृत गनण आिश्यक पहल गररनेछ। साथै,
प्रदेशलभर रहेका अन्त्य महत्त्िपूर्ण प्राकृलतक, धालमणक र सांस्कृलतक
सम्पदाहरूलाई समेत विश्व सम्पदा सूचीमा सूचीकृत गनण आिश्यक
अध्ययन गररनेछ।
65. कला, सावहत्य लगायत िेरको संिद्धनण का लालग मेला एिम् महोत्सि
प्रिद्धणन गररनेछ। साथै, प्रदेशका परम्परागत मौललक संस्कृलत र परम्परा
संरिर्का लालग सहयोग प्रदान गररनेछ।
66. प्रदेशको शैजिक गर्ुस्तर अलभिृवद्धका लालग सामदुावयक विद्यालयहरूलाई
विलभन्न वियाकलापमा सहयोग गररनेछ।
67. समाजमा रहेका कुरीलत एिम्रुवढिादी वियाकलाप न्त्यूनीकरर् गनणपूिीय
दशणन, संस्कार र संस्कृलतको पनुजाणगरर् गरी ससुंस्कृत समाज लनमाणर्
गररनेछ। साथै, ज्ञानको हस्तान्त्तरर्का लालग समदुायमा विद्यालय, नागररक
जशिा, नैलतक जशिा जस्ता कायणिम सञ्चालन गररनेछ।
68. शहीदको सम्मान स्िरूप शहीद स्मलृत बगैँचा (पाकण) लनमाणर् तथा संरिर्
कायणिमलाई लनरन्त्तरता र्दइनेछ।
69. विद्याथीमा अध्ययनशील स्िभाि विकास गनण प्रदेशका विलभन्न स्थानीय
तहका विद्यालयमा कायाणन्त्िनयमा रहेको नेशनल अली ग्रडे ररलडङ प्रोग्राम
(National Early Grade Reading Program (NEGRP)) लाई आिश्यक
सहयोग गररनेछ।
18
70. प्रारजम्भक बाल विकास केन्त्रमा उजचत बसाइुँ व्यिस्था, पयाणप्त लसकाइ
सामग्रीको उपलब्धता र मनोरञ्जनात्मक लसकाइ िातािरर्को व्यिस्थाका
लालग स्थानीय तहलाई सहयोग गररनेछ।
71. प्रदेशमा आधारभतू तहदेजख नैप्रविलधमैरी जशिर् लसकाइलाई प्रिद्धणन गदै
लैजान स्थानीय तहसुँग सहकायण गररनछे । प्रदेशलभरका सामदुावयक
विद्यालयमा विद्यालय व्यिस्थापन सफ्टिेयरको प्रयोगका लालग प्रोत्सावहत
गररनेछ।
72. छारिृजत्तमा उच्च जशिा हालसल गरेका विद्याथीलेअध्ययन पिात्लनजित
समय प्रदेशमा सेिा र्दनपुनेव्यिस्था लमलाउन नेपाल सरकारसुँग समन्त्िय
गररनेछ।
73. स्थानीय तहसुँगको समन्त्ियमा सामदुावयक विद्यालयमा पोर्र् सचेतना
कायणिम सञ्चालनमा सहयोग गररनेछ।
74. प्रादेजशक पस्ुतकालय नीलत तजमणुा गररनेछ। विश्वको ज्ञान गण्डकीमा भन्ने
धारर्ा कायाणन्त्ियन गनण प्रदेशमा अत्याधलुनक पस्ुतकालय स्थापना
गररनेछ। यसको लडजजटल नेटिकण उपयोग गदैप्रत्येक स्थानीय तहमा
आधलुनक पस्ुतकालय स्थापना गरी संसारका महिपूर्णप्रकाशनमा प्रदेशका
सबै नागररकको पहुँचु परु्याइनछे । प्रविलधमैरी लनरन्त्तर लसकाइका
कायणिम सञ्चालन गररनकु ा साथै सामदुावयक लसकाइ केन्त्रको िमता
विकास गररनेछ।
75. गण्डकी प्रदेश जाऔ ं : गर्ुस्तरीय जशिा पाऔं भन्नेनारालाई मूतणरूप र्दन
जशिा सधुार योजना बनाई कायाणन्त्ियनमा ल्याइनछे । यस प्रदेशलाई
19
जशिाको हबका रूपमा विकास गरी अन्त्यरबाट उच्च जशिा हालसल गनण
गण्डकी प्रदेशमा आउनेिातािरर् बनाइनछे ।
76. मवहला सशक्तीकरर् माफणत्हरेक िेरमा मवहलाहरूको अथपण ूर्णसहभालगता
सलुनजित गदैलैंलगक मूलप्रिाहीकरर् तथा सारभतू लैंलगक समानता कायम
गनणआिश्यक नीलत तथा कानून तजमणुा गररनेछ।
77. लैंलगक वहंसा विरुद्ध शून्त्य सहनशीलताको नीलत ललई लैंलगक वहंसा, बाल
वििाह तथा सामाजजक कुरीलत, लैंलगक तथा यौलनक अल्पसंख्यकहरू
समेतको लालग सचेतना, िमता विकास, मूलप्रिाहीकरर् जस्ता
अलभयानमूलक कायणिम सञ्चालन गररनेछ। लैंलगक वहंसा एिम् मानि
बेचलबखन तथा ओसारपसारमा परेका तथा जोजखमपूर्ण अिस्थामा रहेका
व्यजक्तहरूको उद्धार, दीघणकालीन तथा अल्पकालीन संरिर्, पाररिाररक
पनुलमलण न तथा पनुस्थाणपनाको व्यिस्था लमलाइनछे ।
78. सिम मवहला : समानान्त्तर पाइला कायणिम माफणत् मवहलाको िमता
विकास तथा आलथणक सशजक्तकरर्का लालग उद्यमशीलता प्रिद्धणन
कायणिमलाई लनरन्त्तरता र्दइनेछ। मवहलालाई व्यिसाय सरुु गनणव्यिसाय
जमानतमा सहलुलयतपूर्ण कजाण प्रिाह गनेव्यिस्था लमलाइनेछ।
79. सािणजलनक सेिामा मवहलाको िवद्धृ : ल्याउुँछ समवृद्ध नाराका साथ विद्यालय
तहको जशिा उत्तीर्णगरेका मवहलालाई स्थानीय तहको साझेदारीमा लोक
सेिा आयोग, जशिक सेिा आयोग लगायत सािणजलनक सेिासम्बन्त्धी तयारी
किा सबैपाललकामा लनःशल्ुक रूपमा प्रदान गररनछे ।
80. स्थानीय तहसुँग सहकायण गरी बाल अलधकारको सलुनजितताका लालग
बालमैरी स्थानीय शासनको प्रिद्धणन गररनछे । जोजखमपूर्णअिस्थामा रहेका
20
बालबाललकाको उद्धार तथा संरिर्, हक अलधकार सलुनजितताको लालग
संरचना तथा कायणिम सञ्चालनलाई लनरन्त्तरता र्दइनेछ।
81. अपाङ्गता भएका व्यजक्तको अलधकार संरिर्, प्रिद्धणन तथा सशजक्तकरर्का
कायणिम सञ्चालन गररनेछ। समदुायमा आधाररत पनुस्थाणपना कायणिम
सञ्चालनलाई लनरन्त्तरता र्दइनेछ। संरिर्मा राख्नुपनेअपाङ्गता भएका
व्यजक्तहरूको लालग अपाङ्गता ग्रामको पूिाणधार लनमाणर्को कायण अगालड
बढाइनेछ। गम्भीर बौवद्धक अपाङ्गता भएका व्यजक्तको हेरचाहका लालग
सहयोगी राख्न िमशः आलथणक सहयोग उपलब्ध गराइनछे ।
82. स्थानीय तहसुँगको सहकायणमा प्रदेशका प्रत्येक िडामा कम्तीमा एउटा
ज्येष्ठ नागररक र्दिा सेिा केन्त्र स्थापना तथा सञ्चालनका लालग एक िडा
– एक ज्येष्ठ नागररक र्दिा सेिा केन्त्र कायणिम सञ्चालन गदैजानेनीलत
ललइनेछ। यस्ता र्दिा सेिा केन्त्रमा खाजा, धालमणक तथा आध्याजत्मक
प्रिचन, मनोरञ्जनका गलतविलध र आिलधक स्िास््य परीिर् गनेव्यिस्था
लमलाइनेछ। हाल सञ्चालनमा रहेका ज्येष्ठ नागररक आश्रमहरूको
संस्थागत सदृुढीकरर्का लालग सञ्चालन, व्यिस्थापन तथा पूिाणधार
विकासलाई लनरन्त्तरता र्दइनछे । आलथणक रूपमा सिम ज्येष्ठ नागररकलाई
सवुिधायक्तु सशल्ुक र्दिासेिा उपलब्ध गराउन लनजी िेरलाई प्रोत्सावहत
गररनेछ।
83. सहयोगापिे ी सडक आजश्रत मानिमक्तु प्रदेश कायणिमलाई लनरन्त्तरता
र्दइनेछ। आश्रममा रहेकालाई मनोसामाजजक परामशण सेिा प्रदान गदै
आत्मलनभणर बन्न मद्दत गररनेछ। साथै, नागररकलाई सडकमा रहेर
सहयोगापेिी बन्नु पने अिस्था आउन नर्दनका लालग मनोसामाजजक
21
परामशणसेिा, सामाजजक तथा आलथणक सधुारका विलभन्न कायणिम सञ्चालन
गररनेछ।
84. मवहला, बालबाललका, ज्येष्ठ नागररक, अपाङ्गता भएका व्यजक्त, लैंलगक तथा
यौलनक अल्पसंख्यकहरूको िमता विकासका लालग आिश्यकता अनसुार
सामाजजक संस्थाहरू समेत पररचालन गरी विलभन्न कायणिम सञ्चालन
गररनेछ।
85. छुिाछूत, भेदभाि, बोक्सीको आरोप जस्ता गम्भीर मानिीय अपराधको
अन्त्त्यका लालग जनचेतना जगाउनकु ा साथै त्यस्ता गलतविलधप्रलत शून्त्य
सहनशीलताको नीलत ललई कानूनको कायाणन्त्ियनलाई थप प्रभािकारी
बनाइनेछ।
86. आश्रयविहीन बालबाललकाको संरिर्मा प्रदेश सरकार कायणिम अन्त्तगणत
बाबु िा आमा िा दिुै गमुाएका, बाबआु माको संरिर् नपाएका
बालबाललकाको उजचत संरिर् गनेनीलत ललइनेछ।
87. दललत बस्तीको विकास : गररबीको लनकास सोचका साथ दललत बस्तीमा
भौलतक र सामाजजक सधुार कायणिम माफणत्नमूना आदशण बस्ती लनमाणर्
गनणआिश्यक व्यिस्था लमलाइनेछ।
88. माझी, मसुहर, चेपाङ, कुसण्ुडा, कुमाल, बोटेलगायतका सीमान्त्तकृत तथा
लोपोन्त्मखु समदुायको सचेतना अलभिृवद्ध, आयआजणन तथा रोजगारीका
अिसर लसजणना गनण विलभन्न कायणिम सञ्चालन गररनेछ।
89. विकास आयोजनाको कायाणन्त्ियन, सामाजजक सधुारका कायणिम तथा
जनचेतनासुँग सम्बजन्त्धत गलतविलध सञ्चालन गनण गैरसरकारी संस्था र
नागररक समाजसुँग हातेमालो गररनेछ। प्रदेशमा वियाशील गैरसरकारी
22
संस्थाको िमता अलभिृवद्ध तथा वियाशीलता बढाउनकु ा साथैगैरसरकारी
संस्थाको लनयमानसुार िगीकरर् गरी कामको अनगुमन गने पद्धलत
विकासका लालग सहजीकरर् गररनेछ।
90. कोलभड-१९ महामारीको कारर् रोजगार गमुाएका, विदेशबाट फवकण एका,
बेरोजगार रहेका व्यजक्तहरूको पवहचान गरी उनीहरूको मागको आधारमा
सीप विकास, िमता अलभिृवद्ध तथा व्यिसाय सञ्चालनसम्बन्त्धी ज्ञान प्रदान
गरी स्िरोजगारी प्रिद्धणन गररनेछ।
91. स्थानीय तहसुँगको सहकायणमा प्रदेशका विलभन्न िेरमा कायणरत अदि,
अधणदि र दि तथा संगर्ठत र असंगर्ठत श्रलमक र मजदरुहरूको आलथणक,
सामाजजक अिस्था सवहतको अलभलेख तयार गरी रोजगारीका नयाुँिेरहरू
पवहचान गररनेछ।
92. प्रदेश सरकारबाट सञ्चालन गररएका व्यािसावयक तथा सीपमूलक ताललम
कायणिमलाई बजारको माग अनसुार पररमाजणन गररनेछ। प्रदान गररएका
ताललमहरूको प्रभाि मूल्यांकन गररनेछ।
93. आर्दिासी, जनजालत, दललत, आलथणक एिम्सामाजजक रूपमा वपछलडएका
समदुायको उत्थानका लालग विशेर् कायणिम सञ्चालन गररनेछ।
परम्परागत सीप, पेशा एिम् व्यिसायलाई संरिर् र आधलुनकीकरर्
गररनेछ।
94. श्रमको सम्मान गरौं भन्ने भािनालाई प्रदेशभर विस्तार गरी समाजमा
कामप्रलत सकारात्मक धारर्ा विकास गदैयिुाहरूलाई काममा लाग्न प्ररेरत
गररनेछ। श्रम बजारलाई व्यिजस्थत बनाउनका लालग नेपाल सरकार तथा
23
स्थानीय तहसुँगको समन्त्ियमा रोजगार सेिा केन्त्र र रोजगार सूचना
केन्त्रलाई प्रभािकारी बनाइनछे ।
95. श्रलमक तथा रोजगारदाता बीच समुधरु सम्बन्त्ध स्थावपत गनणतथा र्द्वपिीय
हकवहत सरुजित गनण प्रदेश श्रम ऐन बनाई कायाणन्त्ियन गररनेछ।
96. स्थानीय तह र लनजी िेरसगुँ को सहकायणमा अनौपचाररक िेरमा काम
गनेश्रलमकको सूचीकरर् गनेकायणप्रारम्भ गररनछे । अनौपचाररक िेरमा
कायणरत श्रलमकलाई सामाजजक सरुिाको दायरामा ल्याई उनीहरूको
जीिनलाई सहज र सरुजित बनाउनका लालग नेपाल सरकार र स्थानीय
तहको सहयोगमा योगदानमा आधाररत सामाजजक सरुिा कायणिम
सञ्चालनमा ल्याई सामाजजक न्त्यायको प्रत्याभलूत गररनेछ।
97. लोकताजन्त्रक आन्त्दोलन तथा जनयद्धु का शहीद पररिार, बेपत्ता पाररएका
नागररकका पररिार, घाइते, अपाङ्गता भएका व्यजक्त, द्वन्त्द्वपीलडत व्यजक्त
तथा पररिार र राजनीलतक कारर्लेलामो समय बन्त्दीगहृ मा बसी जीिन
लनिाणहमा अप्ठ्यारोमा परेकालाई जीविकोपाजणनको लालग उद्यमशीलता
विकास तथा व्यािसावयक सीप विकास ताललम साथै पीलडत पररिारका
सदस्यलाई पररपूरर्का माध्यमद्वारा पनुस्थाणपना गराउन पहल गररनेछ।
98. समदुायमा आधाररत परम्परागत पेशा तथा सीपको व्यािसायीकरर्को
लालग सञ्चाललत भगत सिणजीत सीप विकास कायणिमलाई लनरन्त्तरता
र्दइनेछ। साथै, भगत सिणजजतको इलतहास संरिर् तथा प्रिद्धणन गनण
आिश्यक कायण गररनेछ।
99. िैदेजशक रोजगारीलाई सरुजित, शोर्र्मक्तु , मयाणर्दत र अलधकतम
प्रलतफलदायक बनाउन अन्त्तराणवष्ट्रय श्रम बजारमा माग हनुे सीप तथा
24
पेशाको पवहचान, सोही अनसुारका ताललम कायणिम तथा चेतनामूलक
अन्त्तविण या कायणिम सञ्चालन गररनेछ।
100. िैदेजशक तथा स्िदेशी रोजगारीबाट आजणन हनुेज्ञान, सीप तथा विप्रर्ेर्को
सदपुयोगका लालग विलभन्न संघसंस्थासुँग समन्त्िय र सहकायण गरी वित्तीय
सािरता, अन्त्तरविया तथा सचेतनामूलक कायणिम सञ्चालन गररनेछ।
औपचाररक माध्यमबाट विप्रर्ेर् प्राप्त गरी उद्यम गनण चाहनेपररिारलाई
सहलुलयतपूर्णकजाणउपलब्ध गराई व्यिसाय सञ्चालनमा मद्दत गनेव्यिस्था
लमलाइनेछ।
101. स्थानीय श्रमबजारका लालग आिश्यक पनेश्रमशजक्त स्िदेशी कामदारबाटै
पूलतण गनेिातािरर् लसजणना गररदै ललगनेछ। साथै, श्रमशजक्तको माग र
आपूलतणसहज बनाउन सूचना आदान प्रदानको भरपदो उपाय कायाणन्त्ियनमा
ल्याइनेछ। रोजगारी िेर र सम्भािना पवहल्याउन रोजगार मेलाको
आयोजना गररनेछ।
102. विदेशबाट फके का तथा स्िदेशलभर हरेक िर्ण श्रम बजारमा प्रिेश गने
तर रोजगारीको अिसरबाट िजञ्चत यिुालाई निीन उद्यम माफणत्स्िरोजगार
बनाउन सीप, स्रोत र साधन उपलब्ध गराई गररखान ेअलभयान सञ्चालन
गररनेछ।
103. प्राविलधक जशिा र सीपमूलक ताललम कायणिम सञ्चालनमा दोहोरोपना
आउन नर्दन प्रदेशमा छाता नीलत लनमाणर् गरी लनकायगत समन्त्ियमा जोड
र्दइनेछ।
104. स्थानीय तह र विलभन्न सरोकारिाला संघसंस्थासगुँ को सहकायणमा
सामदुावयक विद्यालयलाई सिारी साधन उपलब्ध गराउनेनीलत ललइनेछ।
25
सभामखु महोदय,
105. यिुामा सकारात्मक सोच, सीप, िमता र नते त्ृि विकासमा जोड र्दई
लसजणनशील तथा उद्यमी यिुा तयार गनणयिुा स्िरोजगार कायणिम सञ्चालन
गरी उद्यमी यिुा : समद्धृ प्रदेश लनमाणर्मा टेिा कायणिमलाई लनरन्त्तरता
र्दइनेछ।
106. यिुा रोजगारी प्रिद्धणनलाई अन्त्तरसम्बजन्त्धत विर्यका रूपमा ललई सरकारका
सबैमन्त्रालय तथा लनकायका वियाकलाप यिुामैरी बनाइनेछ।
107. यिुामा देजखएका विलभन्न प्रकारका सामाजजक समस्या सम्बोधन गनण
यिुालाई लसजणनशील काममा लाग्न प्ररेरत गनेतथा आचरर् र नैलतकताका
ताललम प्रदान गनेर राज्यलेविश्वास गरेर जजम्मेिारी र्दनेिातािरर् तयार
पाररनेछ।
108. खेल्छ गण्डकी नारालाई आत्मसात्गदैखेलकुदमा यिुाको बढ्दो चासोलाई
सम्बोधन गनण प्रदेश खेलकुद नीलत बनाई कायाणन्त्ियन गररनेछ।
109. गण्डकी प्रदेशलाई खेलकुद पयणटन केन्त्रका रूपमा विकास गनणयिुा तथा
खेलाडीलाई स्िस्थ, अनशु ालसत, प्रलतस्पधी र व्यािसावयक बनाउुँदैविलभन्न
परम्परागत, साहलसक, रावष्ट्रय तथा अन्त्तराणवष्ट्रयस्तरका खेलाडी तथा
प्रजशिक तयार गरी खेलकुद प्रलतयोलगता सञ्चालन, उत्कृष्ट खेलाडी तथा
प्रजशिकलाई खेलकुद परुस्कार प्रदान गररनेछ। प्रदेशको प्रलतलनलधत्ि गरी
रावष्ट्रय तथा अन्त्तराणवष्ट्रय खेलकुद प्रलतयोलगतामा पदक जजत्ने खेलाडीलाई
प्रोत्साहन सहयोग उपलब्ध गराइनेछ।
26
110. खेलबाट सामाजजक रूपान्त्तरर् भन्ने मान्त्यता बमोजजम गाउुँगाउुँसम्म
खेलकुदको विस्तार गररनेछ।
111. एक स्थानीय तह – एक खेलमैदान कायणिमलाई लनरन्त्तरता र्दइनेछ।
प्रदेशका विलभन्न शैजिक संस्था, समदुायस्तरबाट सञ्चाललत खेल मैदान तथा
रंगशालाको आिश्यकता अनसुार सािणजलनक-लनजी साझेदारी मोडलमा
लनमाणर् तथा स्तरोन्नलत गररनेछ। उच्च उचाई खेल ताललम केन्त्र
स्थापनामा जोड र्दइनछे ।
112. प्रदेशमा स्पोटणस् एकेडेमी स्थापना गरी रावष्ट्रय तथा अन्त्तराणवष्ट्रय खेलमा
प्रलतस्पधाण गनणसक्नेजनशजक्त उत्पादन गनेनीलत ललइनेछ।
113. पोखरा रंगशालाको पिूाणधारमा सधुार गरी रातको समयमा समेत
अन्त्तराणवष्ट्रयस्तरका खेलहरू सञ्चालन गनण सवकने बनाइनेछ।साथै,
रंगशालाको स्िालमत्ि प्रदेश मातहत ल्याउन पहल गररनछे ।
114. निौं रावष्ट्रय खेल सम्पन्न गनण नेपाल सरकारसुँगको समन्त्ियमा आिश्यक
कायण गररनेछ।
115. कास्कीको भेडाबारीमा एन्त्फा टेजक्नकल सेन्त्टर लनमाणर्को कामलाई नेपाल
सरकारसुँगको सहकायणमा अगालड बढाइनछे ।
116. रावष्ट्रय विकास स्ियंसेिक सेिा कायणिमलाई लनरन्त्तरता र्दइनेछ।
सभामखु महोदय,
117. कृवर् िेरको आधलुनकीकरर्, याजन्त्रकीकरर् र व्यािसायीकरर् माफणत्
उत्पादन र उत्पादकत्ि िृवद्ध गरी स्िरोजगारका अिसर लसजणना गदैखाद्य
तथा पोर्र् सरुिाको प्रत्याभलूत गररनेछ।
27
118. आधारभतू खाद्यान्नमा आत्मलनभणर गण्डकी प्रदेशको सोचलाई िमशः
कायाणन्त्ियन गनण आगामी ३ िर्णलभरमा धान, मकै, कोदो तथा आलुर
तरकारीमा आत्मलनभणर हनुेतथा दग्ुध पदाथण, मास, ु अण्डा तथा फलफूल
लनयाणत गनणआिश्यक तयारी गररनेछ।
119. सरकारी स्रोत केन्त्रहरूको सदृुढीकरर् गरी मख्ुयमख्ुय फलफूल बालीको
बेनाण उत्पादन, मख्ुय तरकारी र खाद्यान्न बालीको स्रोत बीउ उत्पादन
कायणलाई जोड र्दइनछे । लनजीस्तरमा कृवर्, पशपुन्त्छी तथा मत्स्य स्रोत
केन्त्र स्थापना कायणलाई जोड र्दई प्रदेशलभर नैबीउ, बेना, ण माछाभरुा तथा
पशपुन्त्छीका विलभन्न नश्लहरूको उपलब्धताको सलुनजितता गररनेछ। मख्ुय
खाद्यान्न बालीहरूको बीज िृवद्ध कायणिमलाई विशेर् प्राथलमकताका साथ
सञ्चालन गररनेछ। रैथानेजातको बीउ संरिर्मा जोड र्दइनेछ।
120. गण्डकी सन्त्ुतला जातको फलफूलको उत्पादनको उच्च सम्भािना रहेको
प्रदेश भएकालेयसलाई सन्त्ुतला जातका फलफूलको पकेट प्रदेशका रूपमा
विकास गनणसन्त्ुतला जातका फलफूलको व्यािसावयक खेती गनेकृर्कलाई
अनदुान र्दनेनीलत ललइनछे । साथै, सन्त्ुतला जात फलफूलको उत्पादन
िृवद्ध गनणनयाुँबगैँचा स्थापना र परुाना बगैँचाको सदृुढीकरर् र विस्तारसुँगै
यसको बजारीकरर्का लालग विशर्े कायणिम सञ्चालन गररनेछ।
121. बाुँझो जग्गालाई उपयोगमा ल्याई कृवर्जन्त्य उत्पादन िृवद्ध गनण
व्यािसावयक खेती प्रिद्धणन कायणिमलाई विशेर् सहयोग उपलब्ध गराई
जग्गा बाुँझो नराखौं भन्नेअलभयान सञ्चालन गररनेछ। स्थानीय तहसुँगको
सहकायणमा बाुँझो जग्गाको लगत सङ्कलन गरी त्यस्ता जलमन भाडामा ललई
कृर्कलाई खेती गनणका लालग प्ररेरत गररनेछ। भलूमको प्रकृलतका आधारमा
28
खाद्यान्न, फलफूल, तरकारी, मसला, घाुँसेबालीको उत्पादन कायणलाई
प्रोत्साहन गररनेछ।
122. मवहलाको रोजगारी कृवर्को जजम्मेिारी भन्नेसोचका साथ कृवर् उत्थानका
लालग बाुँझो जलमन तथा अन्त्य जलमनमा मवहलाले सामूवहक खेती गरेमा
उनीहरूलेगनेउत्पादनको आधारमा अनदुान र्दनेप्रर्ाली लागुगररनेछ।
123. बजारको अलनियका कारर्ले खेती गनणका लालग कृर्कहरू उत्सावहत
नहनुेअिस्थाको अन्त्त्य गनणका लालग प्रदेशका मख्ुय बालीको उत्पादनलाई
न्त्यूनतम समथणन मूल्यमा खररद व्यिस्थापन गनेकायणका लालग स्थानीय
तहसुँगको सहकायणमा अनदुान र्दनेव्यिस्था लमलाइनेछ।
124. कृर्कहरूलाई बाली लबमा लनःशल्ुक हनुेगरी लबमा वप्रलमयममा सहलुलयत
कायणिमलाई लनरन्त्तरता र्दइनेछ। उन्नत बीउ उत्पादन र दूध तथा अन्त्य
कृवर्जन्त्य उपजहरूमा उत्पादनका आधारमा प्रोत्साहन कायणिमलाई
लनरन्त्तरता र्दइनेछ। पशपुन्त्छी लबमालाई प्रभािकारी रूपमा सञ्चालन
गररनेछ।
125. खाद्य तथा पोर्र् सलुनजितताका लालग ग्रामीर् पोर्र् सरुिर् कायणिम र
समदुायस्तरमा कृवर् उपज उत्पादन कायणिमलाई लनरन्त्तरता र्दइनेछ।
रैथाने तथा स्थानीय बालीको उत्पादन प्रिद्धणन तथा उपयोगसम्बन्त्धी
कायणिम प्राथलमकताका साथ सञ्चालन गररनेछ। प्रदेशका विलभन्न
स्थानलाई कोदो उत्पादनको पकेट िेर तोकी व्यािसावयक रूपमा कोदो
उत्पादनमा कृर्कलाई प्रोत्सावहत गनेनीलत ललइनेछ। साथै, उत्पार्दत
कोदोको बजारीकरर्का लालग सहयोग उपलब्ध गराइनछे ।
29
126. जलिायजुन्त्य जोजखम र संकटासन्नताको विश्लर्ेर्का आधारमा नमूना कृवर्
गाउुँहरूको पनुरािलोकन गरी उपयक्तु जलिायमुैरी प्रविलधहरूको उपयोग
गदैमख्ुयमन्त्री जलिायमुैरी नमूना कृवर् गाउुँ कायणिमलाई थप प्रभािकारी
बनाई लनरन्त्तरता र्दइनछे ।
127. सामाजजक तथा आलथणक अिसरहरूको दृवष्टले तलुनात्मक रूपमा पछालड
परेको समदुायलाई आयमूलक कायणमा संलग्न गराई गररबी लनिारर्मा
टेिा पयुाउण न तथा खाद्य सरुिा सलुनजित गदैआलथणक रूपमा सबल बनाउन
विपन्न बस्तीमा मख्ुयमन्त्री कायणिम सबैजजल्लामा विस्तार गररनेछ।
128. कृवर् सेिाका प्राविलधकहरूको िमता अलभिृवद्ध गरी स्थानीयस्तरमा
प्रभािकारी प्राविलधक सेिा प्रिाहमा सहजीकरर् गररनछे । कृवर् प्रसार
सेिामा कृर्कहरूको पहुँचु अलभिृवद्ध गनणस्थानीयस्तरमा उन्नत कृवर् प्रविलध
प्रदशणन तथा वकसानसगुँ विज्ञ कायणिम सञ्चालन गररनेछ। यिुा िगणलजित
व्यािसावयक कृवर् तथा पशपुन्त्छीसम्बन्त्धी ताललम कायणिमलाई लनरन्त्तरता
र्दइनेछ।
129. कृर्कलाई आिश्यक परेको अिस्थामा कृवर् तथा पशु प्राविलधक
सहजताका साथ उपलब्ध हनुेव्यिस्था गरी उत्पादन िृवद्ध गनणका लालग
स्थानीय तहसुँगको लागत साझेदारीमा खेत-खेत र गोठ-गोठमा प्राविलधक
भन्नेअलभयान अन्त्तगणत प्रत्येक िाडणमा िमशः कृवर् तथा पशुप्राविलधक
खटाउनेव्यिस्था लमलाइनछे । साथै, उत्पादनमा आएको िृवद्धको आधारमा
प्राविलधकलाई परुस्कृत गररनछे ।
130. प्रदेशका मख्ुय फाुँटहरूमा बाह्रै मवहना पयाणप्त लसुँचाइ सवुिधा उपलब्ध
गराउनका लालग नदी जोड्नेिा आकाशेपानी सङ्कलन गनेिा जलाशययक्तु
30
लसुँचाइ प्रर्ाली विकास गरी कृवर्लाई व्यािसायीकरर् गररनेछ। चैतेधान
रोप्नेकृर्कलाई उत्पादनका आधारमा अनदुान र्दनेनीलत ललइनेछ। जेठो
बढुो धानको पकेट िेर लनधाणरर् गरी उत्पादन बढाउन अनदुान र्दने
व्यिस्था लमलाइनछे ।
131. खेतीयोग्य जलमनमा लसुँचाइ सवुिधा उपलब्ध गराउन साना तथा मझौला
लसुँचाइ पूिाणधारहरूको लनमाणर् तथा पूराना आयोजनाहरूको ममणत सम्भार
र स्तरोन्नलत गररनछे । तरकारी तथा फलफूल बालीमा आधलुनक लसचुँ ाइ
प्रर्ालीको अिलम्बन गनण प्रोत्साहन गररनेछ।
132. शीतोष्र् फलफूलको उत्पादन िृवद्ध गनणउच्च पहाडी िेरमा स्याउ, ओखर
र खपुाणनीको बगैँचा स्थापना तथा विस्तारसम्बन्त्धी विशर्े कायणिम सञ्चालन
गररनेछ।
133. प्राङ्गाररक मलको उत्पादन तथा उपयोगसम्बन्त्धी कायणलाई विशर्े
प्राथलमकताका साथ अगालड बढाई र्दगो कृवर् प्रर्ालीको विकास गररनेछ।
साथै, बायोचारसम्बन्त्धी कायणिमलाई लनरन्त्तरता र्दइनेछ।
134. माटोको नमूना सङ्कलन तथा विश्लर्ेर् कायणलाई विस्तार गररनेछ। घम्ुती
प्रयोगशाला माफणत् माटो जशविर सञ्चालन र एकीकृत खाद्य तत्ि
व्यिस्थापनसम्बन्त्धी कृर्क पाठशाला कायणिम प्रभािकारी रूपमा सञ्चालन
गररनेछ।
135. बाली संरिर् प्रयोगशालाको स्तरोन्नलत गरी प्रयोगशाला सेिा विस्तार
गररनेछ। बाली लबरुिामा रोग कीराको प्रकोप लनयन्त्रर्का लालग
आकजस्मक बाली संरिर् सेिा सञ्चालन गररनेछ। एकीकृत शरुजीि
31
व्यिस्थापनसम्बन्त्धी कृर्क पाठशाला तथा बाली उपचार जशविर कायणिम
सञ्चालन गररनेछ।
136. वकसान सूचीकरर् अलभयानलाई सफल बनाउन आिश्यक सहजीकरर्
गररनेछ। कृवर् त्याङ्क अद्यािलधक गररनछे ।
137. कृवर् तथा पशपुन्त्छीजन्त्य उपजको बजार व्यिस्थापनका लालग शीतभण्डार,
जचस्यान केन्त्र, प्रशोधन केन्त्र, पशुबधस्थल, कृवर् बजार स्थापना सहयोग
कायणिमलाई लनरन्त्तरता र्दइनेछ। विलभन्न बाली तथा िस्तकु ो
व्यािसावयक खेती गनण प्रोत्साहन गदै मूल्य शङ्खृ ला प्रिद्धणनसम्बन्त्धी
कायणिम सञ्चालन गररनेछ। मनाङ र मस्ुताङ जजल्लामा स्थानीय तहको
साझेदारीमा स्याउ प्रशोधन केन्त्र स्थापना गररनेछ। ग्रामीर् साना कृवर्
उद्यम विकाससम्बन्त्धी कायणिमलाई प्राथलमकता र्दइनछे ।
138. पशकु ो पूर्ण खोप कायणिमलाई लनरन्त्तरता र्दुँदै सबै स्थानीय तहहरूमा
अलभयानको रूपमा पशमुा पर्ू खण ोप कायणिम सञ्चालन गररनेछ। मोडल
भेटेररनरी अस्पतालको स्थापना तथा सञ्चालन गरी गर्ुस्तरीय पशुस्िास््य
सेिाको विस्तार गररनेछ। पशपुन्त्छी रोगको लनदान, रोकथाम र
लनयन्त्रर्का लालग आधारभतू प्रयोगशाला सेिाको सदृुढीकरर् गररनेछ।
139. उच्च उत्पादन िमता भएका उन्नत नश्लका गाईभैंसीको संख्यात्मक तथा
गर्ुात्मक बढोत्तरी गनण पशुनश्ल सधुारसम्बन्त्धी कायणिम तथा पाडी,
बाच्छी हकु ाणउन प्रोत्साहन कायणिमलाई प्रभािकारी रूपमा सञ्चालन
गररनेछ। माछा उत्पादनमा आत्मलनभणर हनु मत्स्य स्रोत केन्त्र स्थापना
तथा व्यािसावयक मत्स्यपालन प्रिद्धणन गररनेछ।
32
140. वहमाली जजल्लाहरूमा परम्परागत ढंगबाट पाललनेगरेका भेडाच्यांग्रा पालन
कायणलाई व्यािसायीकरर् गनण अनदुान र्दने नीलत ललइनेछ। राडीपाखी
लगायतका सामग्रीको उत्पादन तथा लनयाणतमा जोड र्दइनछे ।
141. स्थानीय नश्लका पशपुन्त्छीको र रैथाने बालीहरूको आनिुांजशक स्रोतको
संरिर्, प्रिद्धणन र उपयोगसम्बन्त्धी कायण सञ्चालन गररनेछ। स्थानीय
नश्लका गाई पालन गनेगौशालाहरूलाई मापदण्ड बनाई पूिाणधार विकासका
लालग सहयोग प्रदान गररनेछ। साथै, प्रदेश गौरिको आयोजनाको रूपमा
अगालड बढाइएको गण्डकी काउ फामण सम्बन्त्धमा अध्ययन कायणदलको
प्रलतिेदन अनसुार कायण अगालड बढाइनछे ।
142. जग्गा चक्लाबन्त्दी कायणिमलाई लनरन्त्तरता र्दई चक्लाबन्त्दी गररएका
जग्गामा याजन्त्रकीकरर् प्रिद्धणन गररनेछ। वकत्तानापी नक्सामा सािणजलनक
बाटो अद्यािलधक गनेकायणलाई लनरन्त्तरता र्दइनछे ।
143. तनहुँकु ो लभमाद, ऋलसङ, जघररङ, निलपरुको बलुलङटार, बौदीकाली र
स्याङ्जाको हररनास लगायतका गाउुँपाललकालाई अदिुा उत्पादन पकेट
िेरको रूपमा विकास गदैउत्पार्दत अदिुाको प्रशोधन गरी लनयाणत गनण
प्रशोधन केन्त्र समेत स्थापना गररनेछ।
144. प्रदेशमा आलुउत्पादन िृवद्ध गनेनीलत बमोजजम बागलङुको ताराखोला र
ढोरपाटन, कास्कीको हेम्जा, गोरखाको धाचेलगायतका स्थानलाई आलु
पकेट िेरका रूपमा विकास गरी आलु विशेर् कायणिम उत्पादनमा
कृर्कलाई अनदुान र्दनेनीलत ललइनेछ। वटस्यकु ल्चर प्रविलधबाट उत्पादन
गररएका लबरुिाहरू कृर्कहरूलाई वितरर् गनण आिश्यक व्यिस्था
लमलाइनेछ।
33
145. लसमल तरुलको खेती पवहचान गरी व्यािसावयक उत्पादन गररनेछ। साथै,
लोपोन्त्मखु प्रजालतका िन तरुल, लगठा, भ्याकुरलगायतका कन्त्दमूल खेतीको
प्रिद्धणन गररनछे ।
146. कृर्कको योगदानलाई सम्मान गदैकृर्कको मनोबल उच्च राख्न तथा
कृवर्लाई आकर्णक एिम्सम्मालनत पेशाका रूपमा स्थावपत गनण गण्डकी
प्रदेश उत्कृष्ट कृर्क परुस्कारको व्यिस्था गररनछे ।
147. कृर्कलाई मौसमी अिस्थाका आधारमा बालीनाली र पशिुस्तहुरूको
व्यिस्थापनका लालग सहयोग परुयाउन ् कृवर् मौसम सल्लाह बलुेवटनको
लनयलमत प्रकाशन र प्रसारर् प्रर्ालीको सरुुआत गररनेछ।
148. जलिायमुैरी कृवर्लाई विदेशका कृवर् विश्वविद्यालयसगुँ आबद्ध गरी
अनसुन्त्धानात्मक कृवर् पयणटन (Agro Tourism) प्रिद्धणन गररनेछ।
149. सहकारी संस्थाको संस्थागत िमता अलभिृवद्ध तथा लनयमन कायणलाई
प्राथलमकताका साथ सञ्चालन गररनेछ। रोजगारी लसजणना तथा गररबी
न्त्यूनीकरर् गनणसहकारी िेरको भलूमकालाई प्रभािकारी बनाइनछे । एक
सहकारी – एक उत्पादनको अलभयान चलाइनेछ। सहकारीलाई
उत्पादनमूलक िेरमा लाग्न प्ररेरत गने कायणिम सञ्चालन गररनछे ।
स्थानीय तहसुँगको साझेदारी र नेपाल सरकारसुँगको समन्त्ियमा गररब
घरपररिारको पवहचान र सूचीकृत भइसकेका पररिारलाई प्रदेश सरकार
तथा स्थानीय तहको सहकायणमा विलभन्न छुट तथा सहलुलयत प्रदान गनकणु ा
अलतररक्त गररबी लनिारर्का लालग विलभन्न लजित कायणिम सञ्चालन
गररनेछ।
34
150. उच्च मूल्य र उच्च बजार माग भएका प्रलतस्पधाणत्मक िमता भएका कृवर्
उपजको पवहचान गदैत्यस्ता िस्तकु ो उत्पादन िृवद्ध गरी अन्त्य प्रदेश तथा
अन्त्तराणवष्ट्रय बजारमा लबिी गनणआिश्यक तयारी गररनछे ।
सभामखु महोदय,
151. गण्डकी प्रदेशलाई नेपालको प्रमखु पयणटकीय गन्त्तव्य र पोखरालाई
पयणटकीय राजधानीको रूपमा विकास गनणनेपाल सरकारसगुँ को समन्त्ियमा
आिश्यक पयणटकीय पिूाणधार तथा सेिाको गर्ुात्मक िृवद्ध गररनेछ।
आगामी ३ िर्णमा बाह्य पयणटकको संख्या, बसाइुँअिलध तथा खचण दोब्बर
बनाउन सक्ने गरी पयणटकीय पूिाणधार, प्रचारप्रसार तथा सेिा प्रिाहको
िमतामा सधुार गररनेछ।
152. प्रदेशका प्रमखु पयणटकीय गन्त्तव्यमा पूिाणधार विकास र प्रिद्धणन, पयणटकीय
पदमागणहरूको पवहचान, पनुस्थाणपना र विकास, पयणटकीय होटल, ररसोटण,
रेष्टुरेन्त्ट, आर्दको पररमार्ात्मक तथा गर्ुात्मक िृवद्ध गरी विविधीकरर्को
माध्यमबाट पयणटनलाई प्रदेशको अथणतन्त्रको र्दगो आधार बनाइनेछ।
153. ऐलतहालसक पयणटकीय गन्त्तव्य ररडी – लसघाण – लबघाण – जखलङु – भीरकोट
– सतौंकोट – निुाकोट – आरुखकण – पञ्चासे- कास्कीकोट हुँदुैठूलाकोट
– मध्यनेपाल – दरुाडाडुँ ा – परुानकोट – गाउुँसहर – राइनासकोट –
ललगललगकोट हुँदुै गोरखासम्मको गण्डकी ट्रेल लनमाणर् गरी पयणटक
आकवर्णत गररनछे । व्यासगफु ा – छाब्दी – कलङणु – रामकोट – बन्त्दीपरु
– वहलेखकण हदुँुै लछम्केश्वरीसम्मको पदमागण लनमाणर् गररनछे । बागलङुको
बेलढुङ्गा – ओखलेधरुी – संसारकोट – पञ्चकोट पदमागण, गोरखाको हवटया-
35
बढुीकोट पदमागणको सम्भाव्यता अध्ययन गररनेछ। छाब्दीबराह
मजन्त्दरलाई पररिमा गनण पथ लनमाणर् गररनछे । साथै, देिघाट –
मौलाकाली – देिचलुी – नरम – पिुाकोट हुँदुैनारीभञ्ज्याङ-दाउन्नेमहाभारत
पदमागण लनमाणर् गररनेछ। पयणटकलाई लजित गरी तनहकुँु ो देिघाटदेजख
स्याङ्जाको चापाकोटसम्म कालीगण्डकी नदीमा जल यातायात सञ्चालन
गररनेछ।
154. ढोरपाटनलाई पयणटकीय केन्त्रको रूपमा विकास गनण गरुुयोजना तयार
गररनेछ।
155. स्थानीय कृवर् उपजको उत्पादन र उपभोगलाई प्राथलमकतामा राखी
होमस्टेहरूको सबलीकरर् गररनेछ। ग्रामीर् अथणतन्त्र र कृवर् पयणटन
प्रिद्धणन गदैहोमस्टेलाई स्थानीय उत्पादन प्रिद्धणन सवहतको पयणटकीय
गन्त्तव्यका रूपमा विकास गररनेछ। स्थानीय सामग्री तथा उपज प्रयोग
गनेहोमस्टेलाई परुस्कृत गररनेछ।
156. पोखरा अन्त्तराणवष्ट्रय विमानस्थलको सञ्चालनका लालग आिश्यक समन्त्िय
तथा सहजीकरर् एिम्यससुँग अन्त्तरसम्बजन्त्धत पूिाणधार विकाससम्बन्त्धी
कायण अगालड बढाइनेछ। पोखरा अन्त्तराणवष्ट्रय विमानस्थलबाट
फेिातालसम्मको आितजाित सहज बनाउनका लालग सािणजलनक-लनजी
साझेदारीको अिधारर्ा बमोजजम अलग्गै रतु मागण लनमाणर्का लालग
अध्ययन प्रारम्भ गररनछे ।
157. आन्त्तररक पयणटकको संख्यात्मक िृवद्धका लालग अन्त्तरप्रदेश पयणटन प्रिद्धणन
कायणिमबाट अन्त्तरसमन्त्ियात्मक भ्रमर् तथा प्रचारात्मक कायणिमहरू
36
सञ्चालन गररनछे । प्रदेशलभर रहेका प्रमखु तालहरूको लेक कनक्ेसन
ट्रेलको विकास गररनेछ।
158. नेपाल सरकारसुँगको समन्त्ियमा रत्नमजन्त्दर र वहमागहृ लाई सिणसाधारर्को
लालग समेत खल्ुला गरी आकर्णक पयणटकीय गन्त्तव्यका रूपमा विकास
गररनेछ। गण्डकी प्रदेशमा रहेका तर नामाकरर् नभएका वहमजशखरको
नामाकरर् गनणका लालग पहल गररनेछ। प्रदेशका विलभन्न स्थानमा रक
क्लाइजम्बङ र प्याराग्लाइलडङको सम्भािना पवहचान गररनेछ।
159. गण्डकी प्रदेशको पयणटकीय गलतविलधलाई विश्व सामुपयुाउण नका लालग र
पयटण कले गण्डकीमा उपलब्ध सेिा सवुिधा सहजताका साथ ललन सक्ने
बनाउन पोखरामा अत्याधलुनक प्रविलधमा आधाररत गण्डकी पयणटन सूचना
केन्त्र स्थापना गररनेछ।
160. पयणटकको सरुिा : प्रदेशको उच्च प्राथलमकता अन्त्तगणत प्रदेशमा रहेका
पदमागणको विद्यतुीय अनगुमन बढाई पदयारकु ो सरुिा सलुनजित गनेतथा
पयणटकको आपत्कालीन उद्धारका लालग आिश्यक प्रबन्त्ध लमलाउन लनजी
िेर र स्थानीय तहसुँग सहकायण गररनेछ।
161. विश्वमा बढ्दै गएको सवुिधा सम्पन्न जीिनस्तर र जीिनशैलीमा आएको
पररितणनबाट लाभ ललनका लालग प्रदेशको सन्त्ुदरता र हािापानीको
विजशष्टतालाई उपयोग गदै हलनमनु टुररजम (Honeymoon Tourism)
प्रिद्धणनका लालग प्रदेशका केही स्थानलाई आकर्णक हलनमनु गन्त्तव्य
स्थलका रूपमा विकास गररनेछ।
162. नेपाल सरकारसुँगको समन्त्िय र स्थानीय तहसुँगको सहकायणमा प्रदेश
गौरिको आयोजनाका रूपमा रहेका कास्की र तनहुँकु ो पडुँुीटार,
37
निलपरुको लोकाहा खोलामा प्रस्तावित प्रादेजशक औद्योलगक िेर र एक
स्थानीय तह – एक उद्योग ग्राम स्थापना, व्यिस्थापन तथा सञ्चालनको
कायणिमलाई लनरन्त्तरता र्दई प्राथलमकताका साथ अगालड बढाइनेछ।
163. प्रदेश सरकारको लगानी साझेदारीमा गोरखकाली टायर उद्योगलाई पनुः
सञ्चालनमा ल्याउनका लालग नेपाल सरकारसुँग पहल गररनेछ। साथै, यस
उद्योगलाई आिश्यक कच्चा पदाथण उत्पादनका सम्भाव्यता पवहचान
गररनेछ। भकृ ुटी कागज कारखाना रहेको स्थलमा न्त्यून प्रदर्ुर्यक्तु
उत्पादनमूलक र सेिामूलक उद्योग सञ्चालनमा ल्याउन लनजी िेरलाई
प्रोत्सावहत गनेनीलत ललइनेछ।
164. औद्योलगक िस्तमुा आत्मलनभणर प्रदेश अलभयान चलाइनछे । यसका लालग
औद्योलगक उत्पादनमा आत्मलनभणर हनु सक्ने िेरहरूको पवहचान गरी
आत्मलनभणर हनु सघाउने मख्ुय िस्तुउत्पादनमा विशर्े सहयोग तथा
सहलुलयत प्रदान गररनछे ।
165. लनजी िेरको लगानी अलभिृवद्धले समवृद्धको लक्ष्य हालसल गनण सवकने
त्यलाई आत्मसात्गरी प्रदेशमा लगानीमैरी िातािरर् तयार पाररनेछ।
प्रदेशमा रहेका लनजी लगानीका अिरोधहरू पवहचान गरी हटाउुँदै
ललगनेछ।
166. लडजजटल गण्डकी प्रदेशको अिधारर्ालाई टेिा पग्ुनेगरी विद्यमान उद्योग
तथा िाजर्ज्य फमणहरूको अलभलेखहरूलाई लडजजटाइज्ड गदैउद्योग तथा
िाजर्ज्य प्रशासनसम्बन्त्धी कायण विद्यतुीय प्रर्ाली माफणत् सञ्चालन गनण
आिश्यक प्रर्ाली विकास गरी प्राथलमकताका साथ प्रभािकारी, गर्ुस्तरीय,
लमतव्ययी र छररतो सेिा प्रिाहको व्यिस्था लमलाइनेछ।
38
167. प्रदेश राजधानी पोखरामा गररनेआलथणक कारोबारमा नगदको लेनदेन हनुे
अभ्यासलाई िमशः न्त्यून गदैपोखरालाई क्यासलेस लसवटको (Cashless
City) रूपमा विकास गनणआिश्यक पिूाणधार तयार पाररनछे ।
168. नेपाल सरकारसुँग समन्त्िय गरी प्रदेशलभरका खानीहरूको भौगलभणक
अध्ययन, अनसुन्त्धान तथा ढंुगा, लगट्टी, बालिुा तथा नदीजन्त्य पदाथणको
उत्खनन, सङ्कलन, प्रशोधन र वितरर्सम्बन्त्धी नीलतगत व्यिस्था गरी
प्रदेशको आम्दानीको स्रोतको दायरा फरावकलो बनाइनेछ।
169. व्यािसावयक उत्पादन तथा रोजगारी अलभिृवद्धका लालग यिुामा उद्यमशील
सोचको विकास एिम् स्थानीय श्रम, पजुँुी, प्रविलध तथा कच्चा पदाथणमा
आधाररत उद्योग स्थापना गनणउद्यमशीलता विकास, लसपमूलक ताललमतथा
उपयक्तु प्रविलध हस्तान्त्तरर्को कायणिम सञ्चालन गररनेछ। सािणजलनक
लनजी साझेदारी मोडलमा उद्योग स्थापना तथा सञ्चालनका लालग आिश्यक
बीउ पजुँुीको व्यिस्था गररनछे ।
170. िस्तुतथा सेिाको गर्ुस्तरीयता सलुनजित गनणगर्ुस्तर परीिर् र लनयलमत
अनगुमनको व्यिस्था गररनछे । साथै, उपभोक्ता हकवहत संरिर्का लालग
उपभोक्ता सचेतना तथा जशिा कायणिमहरू सञ्चालन गररनेछ।
171. अत्यािश्यक उपभोग्य सामग्रीहरूको सहज आपूलतण व्यिस्था लमलाइनछे ।
समवृद्धका लालग लनयाणत भन्नेसोचका साथ नेपाल सरकारको समन्त्ियमा
प्रदेशका अन्त्तराणवष्ट्रय नाकाहरू लाके,कोरला र लरिेर्ीलाई सञ्चालनमा
ल्याउन गरुुयोजना तयार गरी न्त्यूनतम पिूाणधार विकास गनण आिश्यक
पहल गररनेछ।
39
172. प्रदेश अन्त्तगणत आत्मलनभणर हनु सक्नेउत्पादन तथा िस्तकु ो पवहचान गरी
सोको प्रिद्धणन र विकासका लालग प्रदेशका तफण बाट आिश्यक सहयोग र
सहजीकरर्को प्रबन्त्ध लमलाइनेछ। प्रदेशको पवहचान झजल्कने खालको
कलात्मक हस्तलनलमणत सोभेलनयर िस्तकु ो उत्पादनमा प्रोत्साहन तथा लबिी
वितरर्का लालग कोसेली घर स्थापना र सञ्चालन गररनेछ।
173. गण्डकी प्रदेशको वहमाली भेग तथा उच्च पहाडी भभूागमा पाइनेउच्च
मूल्यका जलडबटुीको प्रिद्धणन सङ्कलन, प्रशोधन, प्याकेजजङ र ब्राजण्डङ गरी
अन्त्तराणवष्ट्रय बजारमा लबिी गनण आिश्यक तयारी गररनेछ। कोदोको
रक्सीको ब्राजण्डङ गरी लबिी गनेव्यिस्था लमलाइनेछ।
174. प्रदेश राजधानी पोखरामा एक लबजनेस इन्त्कुबेसन सेन्त्टर (Business
Incubation Centre) स्थापना गररनेछ। उक्त केन्त्रले उद्यम गनण चाहने
व्यजक्तलाई उपयक्तु व्यिसाय छनौट गनण, व्यािसावयक कायणयोजना
बनाउन, बैंक तथा वित्तीय संस्थाबाट ऋर् ललन तथा व्यिसाय सरुु गनण
सहयोग उपलब्ध गराइनछे । यसको प्रभािकाररता हेरी जजल्लाजस्थत घरेलु
तथा साना उद्योग कायाणलयहरूलाई पलन लबजनसे इन्त्कुबेसन सेन्त्टर
(Business Incubation Centre) का रूपमा विकास गदैललगनेछ। हाल
प्रदान भइरहेको सेिाहरूमा पयणटनसम्बन्त्धी सेिा समेत थप हनुे गरी
मन्त्रालय मातहतका लनकायहरूको संगठनात्मक पनुसंरचना गरी कायणिम
कायाणन्त्ियन गररनेछ।
175. प्रदेशमा सञ्चालनमा रहेको व्यिसाय जीिन रिा कजाण कायणिमलाई
पररमाजणन गरी विगतमा प्रिाह भएको ऋर्को दावयत्ि बहनका अलतररक्त
40
नि उद्यमीलाई व्यिसाय सरुु गनणका लालग मापदण्ड बमोजजम सहलुलयतपूर्ण
कजाण प्रिाह गनणउपयोग गररनेछ।
176. बैंक तथा वित्तीय संस्थालेप्रिाह गनेसहलुलयतपूर्ण कजाण प्रिाहको प्रविया
सरल बनाउन उद्यमीलाई यस्ता कजाण ललन सहजीकरर् गनण राष्ट्रबैंक
प्रादेजशक कायाणलय, बैंक तथा वित्तीय संस्था र लनजी िेरसुँग सहकायण
गररनेछ। स्थानीय तह र बैंक तथा वित्तीय संस्थालाई यिुा लजित वित्तीय
सािरता किाहरू सञ्चालन गनण प्रोत्सावहत गररनछे ।
177. प्रदेशलभरका लनयाणतयोग्य िस्तुपवहचान गरी लतनको उत्पादन र गर्ुस्तर
िृवद्ध गनणआिश्यक जनशजक्त व्यिस्था गनणप्रदेश सरकारलेलनजी िरे सगुँ
सहकायण गनेछ। साथै, अन्त्तराणवष्ट्रय व्यापार मेला (International Trade
Fair) को आयोजना गररनेछ।
178. लनजी िेर समेतको सहभालगतामा प्रदेशमा लगानी अनकुूल िातािरर् तयार
गरी लगानी लभत्र्याउन लगानी सम्मेलन गररनेछ।
सभामखु महोदय,
179. िन िेरको रावष्ट्रय लक्ष्य प्राप्त गनणप्रदेश आिलधक योजनाको लक्ष्य, पन्त्रौं
पञ्चिर्ीय योजना एिम्र्दगो विकास लक्ष्य अनरूु प िन, िातािरर्, जैविक
विविधता तथा जलाधार िेर संरिर् एिम् व्यिस्थापन गदैरोजगारी
प्रिद्धणन र आय आजनण सुँग जोड्नेनीलत ललइनछे । िनको समग्र व्यिस्थापन
तथा स्रोत पररचालनका लालग प्रदेश िन ऐन बनाई कायाणन्त्ियन गररनछे ।
180. िन िेरको उत्पादकत्ि र िन पैदािारको उत्पादन िृवद्धको लालग िनको
र्दगो व्यिस्थापन गरी काठ लगायतका िन पैदािारहरूको आयात
41
प्रलतस्थापनमा जोड र्दइनेछ। साथै, लनजी िेरसुँगको सहकायणमा िनजन्त्य
उद्यम स्थापना र सञ्चालनलाई बढािा र्दनेनीलत ललइनछे । सामदुावयक
िनलाई पयणटकीय स्थलको रूपमा विकास गनण िनलभर हररत पाकण
लनमाणर्को सम्भािना पवहचान गरी कायाणन्त्ियन गररनेछ।
181. तनहुँुर निलपरासी (बदणघाट सस्ुतापूि) ण जजल्लाको चरुेतथा भािर एिम्
आसपासका अन्त्य संिेदनशील िेरहरूमा प्राकृलतक स्रोतको एकीकृत एिम्
र्दगो व्यिस्थापनका लालग राष्ट्रपलत चरुे संरिर् सलमलतसुँग आिश्यक
समन्त्िय गरी कायणिम सञ्चालन गररनछे ।
182. खेती नगरी छोडेका खाली, पती र बाुँझो जग्गामा स्थानीय हािापानी
सहुाउुँदो लनजित प्रजालतहरूको पकेट िेर पवहचान गरी फलफूल सवहत
एक लनिाणचन िेर – एक नमूना कृवर् िन कायणिम सञ्चालन गररनछे ।
183. विपन्न लजित सामदुावयक िन कायणिम प्रदेशभरका सम्पूर्ण सामदुावयक
िनहरूमा सञ्चालन गरी गररबी लनिारर् गनणका लालग सामदुावयक िनमा
आधाररत आलथणक वियाकलाप सचालन गररनछे । निलपरासी (बदणघाट
सस्ुतापूि) ण को हप्ुसेकोट, बौदीकाली र बलुलङटार गाउुँपाललकाका उपयक्तु
स्थानमा व्यािसावयक अलिसो खेतीमा प्राथलमकता र्दई विपन्न कृर्कको
जीिनस्तर सधुार गररनछे ।
184. ढंुगा, लगट्टी, बालिुा लगायतका नदीजन्त्य पदाथणहरूको उत्खनन, ् उपयोग
र व्यिस्थापनलाई िातािरर्मैरी बनाउन सम्बजन्त्धत सरोकारिालाहरूसुँग
समन्त्िय र सहकायणगररनेछ। िातािरर्ीय अध्ययन प्रवियालाई सरलीकृत
र अनगुमन प्रवियालाई प्रभािकारी बनाइनेछ।
42
185. िन, िातािरर् संरिर् र जलाधार व्यिस्थापनका लालग अत्यािश्यक
नीलतगत पिूाणधार तयार गनणका लालग त्याङ्क सङ्कलन, जैविक विविधता
प्रोफाइल लनमाणर् लगायतका कायणहरू सम्पन्न गररनेछ। साथै, आिश्यकता
अनरूु प ऐन, लनयम, लनदेजशका तथा मापदण्ड तयार/संशोधन गरी सेिा
प्रिाह एिम्कायणिम कायाणन्त्ियनलाई प्रभािकारी बनाइनछे ।
186. लसमसारको संरिर् : जीविकोपाजणनमा योगदान भन्ने ममणका साथ
प्रदेशलभरका लसमसार एिम्रामसार िेरहरूमा नेपाल सरकार र स्थानीय
तहहरूसुँग समन्त्िय गदैसंरिर्, व्यिस्थापन र सौन्त्दयीकरर् कायण गरी
पयाणपयणटन प्रिद्धणन गररनेछ। भलूमगत जलपनुभरण र्का लालग कम्तीमा एक
सामदुावयक िन – एक पोखरी कायणिमलाई बहृ त् रूपमा सञ्चालन
गररनेछ।
187. जलिायुपररितणनबाट परेको प्रभािलाई न्त्यूनीकरर् तथा अनकुुलन गनण
स्थानीय समदुायको उत्थानशील िमता अलभिृवद्ध गदैजलिायुउत्थानशील
विकासलाई संस्थागत गनण सरोकारिाला मन्त्रालय र लनकायसुँग सहकायण
गररनेछ।
188. व्यिजस्थत जलाधार : समन्नुलतको आधारलाई आत्मसात् गदै जलाधार
िेरको प्राथलमकीकरर् गरी एकीकृत तिरबाट व्यिस्थापन गररनेछ। भ-ू
संरिर्लाई प्रभािकारी बनाई आयआजणन िृवद्ध गनण बाुँस र अलिसोको
बहृ त्रोपर् गररनेछ। आकजस्मक प्रकोप व्यिस्थापनको लालग छुट्टैकोर्को
व्यिस्था गररनछे ।
189. जडीबटुीसम्बन्त्धी परम्परागत ज्ञान र सीपको अलभलेखीकरर् गदैमनाङ,
मस्ुताङ, गोरखा, लमजङु, बागलङु, म्याग्दी जजल्लामा पकेटस्तरमा
43
जडीबटुी खेती प्रिद्धणन गररनछे र जडीबटुीहरूको उजचत उपयोग र मूल्य
अलभिृवद्ध (Value Add) गनण क्लष्टर स्तरमा स्थानीय तह, संघ/संस्था र
सहकारीसुँगको साझेदारीमा बागलङु र गोरखामा प्रशोधन केन्त्रहरू स्थापना
र सञ्चालन गररनेछ।
190. मानि-िन्त्यजन्त्तुद्वन्त्द्व न्त्यूनीकरर् गदैमानि र िन्त्यजन्त्तबुीच सहअजस्तत्ि
कायम गनणद्वन्त्द्व न्त्यूनीकरर् एिम्राहत र िलतपूलतणप्रवियालाई व्यिजस्थत
गररनेछ। िन्त्यजन्त्तकु ा लालग आिश्यक पानी उपलब्धताका लालग िन
िेरमा रहेका पानीका स्रोतहरू तथा लसमसार िेरहरू संरिर् गररनेछ।
िनजन्त्य फलफूलका लबरुिा उत्पादन एिम्रोपर् कायणलाई बहृ त्रूपमा
सञ्चालन गररनेछ। पोखराको पचभैयामा रहेको िन्त्यजन्त्तुउद्धार केन्त्रको
लनमाणर् कायणलाई तीव्रता र्दइनेछ।
191. मानि बस्ती र कृवर् भलूममा बाुँदरको अलतिमर् न्त्यूनीकरर् गनण बाुँदर
आहार िनजन्त्य फलफूल लबरुिा उत्पादन एिम् रोपर् कायणलाई बहृ त्
रूपमा सञ्चालन गररनेछ। बाुँदर पाकण (Monkey Park) लनमाणर्मा लनजी
िेरलाई सहयोग गररनेछ।
192. स्िच्छ िातािरर्मा बाुँच्न पाउनेसंिैधालनक हकको प्रत्याभतू गराउन लनजी
िेर, नागररक समाज र अन्त्य सरोकारिालासुँग सहकायण गदैिातािरर्
संरिर्, प्रदूर्र् लनयन्त्रर्, प्लाजस्टक लगायतका प्रदूर्क तत्िहरूको प्रयोग
न्त्यूनीकरर् र हररयाली प्रिद्धणनका कायणहरू सञ्चालन गररनेछ। स्थानीय
तह/संघसंस्थासुँगको साझेदारीमा फोहोरमैला व्यिस्थापन नमूना
कायणिमहरू सञ्चालन गररनछे ।
44
193. िातािरर्ीय दृवष्टबाट महत्िपूर्ण मालनने िर, पीपल र समीका लबरुिा
हकु ाणउने कायणलाई प्रोत्सावहत गनण कालीगण्डकी नदी आसपासका िेर
लगायतका अन्त्य उपयक्तु स्थलमा िर, पीपल र समीका लबरुिा रोपर्
अलभयान सञ्चालन गररनेछ।
194. फेिाताल सरसफाइ तथा सौन्त्दयीकरर् कायणलाई लनरन्त्तरता र्दुँदै
सरोकारिालाहरूको सहकायणमा फेिातालको सीमाङ्कन कायण सरुुआत
गररनेछ। फेिाताल र बेगनास तालको सौन्त्दयीकरर् र फोहोरमैला
व्यिस्थापनसम्बन्त्धी गरुुयोजना तजमणुा गरी पोखरा महानगरपाललकासुँगको
सहकायणमा कायाणन्त्ियन गररनछे । साथै, अन्त्य तालहरूको सौन्त्दयीकरर्को
सम्भाव्यता पवहचान गरी ती तालहरूमा आलथणक गलतविलध विस्तार गदै
ललगनेछ। प्रदेशमा रहेका सम्पूर्ण ताल तथा नदीहरूको नापनक्सा तयार
पारी अलतिमर्मा परेका िेरहरू वफताण ल्याउन आिश्यक पहल
गररनेछ।
195. वहमाली भेगमा रहेका वहमतालको संरिर्को व्यिस्था लमलाइनेछ।
प्रदेशलभर जोजखममा रहेका बस्तीहरू पवहचान गरी संरिर् गनेर संरिर्
गनणनसवकनेअिस्थामा बस्तीलाई उपयक्तु स्थानमा स्थानान्त्तरर् गनेनीलत
ललइनेछ।
सभामखु महोदय,
196. नेपाल सरकारसुँगको सहकायणमा रावष्ट्रय र प्रादेजशक लोकमागणबाट स्थानीय
तहको केन्त्र जोड्न बाुँकी रहेका गोरखा जजल्लाको चमुनब्रुी गाउुँपाललका
र मनाङ जजल्लाको नापाणभलूम गाउुँपाललकाको केन्त्रसम्म सडकको पहचुँु
45
पयुाणउन प्राथलमकता र्दइनेछ। रावष्ट्रय र प्रादेजशक लोकमागणबाट सबै
स्थानीय तहको केन्त्र जोड्ने सडकलाई स्तरोन्नलत गरी कालोपरे गने
कायणलाई लनरन्त्तरता र्दइनेछ।
197. प्रादेजशक लोकमागण, स्थानीय तहको केन्त्र जोड्नेसडक र अन्त्य सडकमा
पनेनदी र खोलामा सडक पलु तथा पलुेसा लनमाणर् कायणलाई लनरन्त्तरता
र्दइनेछ। नेपाल सरकार र सम्बजन्त्धत स्थानीय तहहरूको समन्त्ियमा
झोलङ्गुेपलु लनमाणर् र ममणत कायणलाई लनरन्त्तरता र्दइनेछ।
198. नदी प्रर्ालीमा आधाररत एकीकृत विकासको अभ्यासलाई अजघ बढाउनका
लालग बहृ त् गरुुयोजना लनमाणर् गररनकु ा साथै मख्ुय नदीको वकनारबाट
जानेसवुिधा सम्पन्न सडक लनमाणर् कायणनेपाल सरकार समेतको लगानीमा
अगालड बढाइनेछ। बढुीगण्डकी कररडोरलाई बेनीघाटदेजख लाके
भञ्याङसम्म विस्तार गररनछे । मजुग्लनदेजख नयाुँपलु हुँदुै दूधपोखरीसम्म
मस्याणङ्दी कररडोर, बेनीघाटदेजख मजुग्लनसम्म लरशलु ी कररडोर,
मजुग्लनदेजख घमुाउनेहुँदुैदेिघाटको शाललग्राम कररडोरमा जोड्नेसडकका
विस्ततृ आयोजना प्रलतिेदन तयार गरी कायाणन्त्ियनमा ललगनेछ।
199. प्रदेशलभरका महत्त्िपूर्णसडक र सडकपलु लनयलमत ममणत गरी बाह्रैमवहना
यातायात सञ्चालन योग्य बनाउन लनयलमत ममणतसम्भार कायणलाई व्यिजस्थत
गररनेछ। विपद् र अन्त्य कारर्िाट िलत हनुेपूिाणधारको ममणत, सम्भार,
व्यिस्थापन गनण तत्काल सम्बोधनको व्यिस्थाका लालग आिश्यक
कायणविलध तयार गरी ममणत सम्भार कोर्को स्थापना गररनेछ।
200. एक लनिाणचन िेर – एक कृवर् सडक कायणिम कायाणन्त्ियन गररनेछ।
46
201. प्रदेशमा ठूला तथा व्यािसावयक महत्िका पूिाणधार लनमाणर्मा सािणजलनक-
लनजी लगानीका सम्भाव्य पररयोजना पवहचान गरी कायाणन्त्ियनमा
ललगनेछ।
202. प्रदेशको प्राथलमकतामा रहेका उत्तर-दजिर् रतुमागण अन्त्तगणतको लभमाद –
डेढगाउुँ – झ्यालिास – चोरमारा – दम्ुकीिास – लरिेर्ी खण्ड
आयोजनालाई आगामी दईु िर्णमा सम्पन्न गररनेछ। साथै, शाललग्राम
कररडोर र बद्धु लसंह मागण लनमाणर् कायणलाई तीव्रता र्दइनछे ।
203. लसद्धाथण राजमागणको पोखरा-राम्दी खण्ड, प्ृिी राजमागणको पोखरा-मजुग्लन
खण्डको स्तरिृवद्ध गने, मध्यपहाडी लोकमागणको लनमाणर् हनु बाुँकी खण्ड
सम्पन्न गने, कालीगण्डकी कररडोरको स्तरिवृद्ध गने, तनहुँुहाइड्रो, हलु ाकी
राजमागण आयोजना समयमा सम्पन्न गनण सहजीकरर् गररनेछ। लनजी
िेरको लगानीमा लनमाणर् कायण आरम्भ गररएको िीरेठाुँटी-मजुक्तनाथ
केबलकार पररयोजना समयमा सम्पन्न हनुेिातारर् तयार पानणसहजीकरर्
गररनेछ।
204. पोखराको लामेआहालमा पोखरा महानगरपाललकाको साझेदारीमा बसपाकण
लनमाणर् गनण जग्गा प्रालप्त प्रविया अगालड बढाइनछे ।
205. विश्वभरका वहन्त्दु र बौद्ध धमाणिलम्बी लगायत अन्त्य धमणका
अनयुायीहरूलाई नेपालमा आकवर्णत गरी धालमणक पयणटनका माध्यमबाट
आलथणक उन्नयन गनणका लालग गण्डकी प्रदेश र लजुम्बनी प्रदेशको संयक्तु
लगानीमा गण्डकी प्रदेशको मस्ुताङ जजल्लामा रहेको पविर धालमणकस्थल
मजुक्तनाथ र लजुम्बनी प्रदेशको रुपन्त्देही जजल्लामा अिजस्थत भगिान गौतम
47
बद्धु को जन्त्मस्थल लजुम्बनी जोड्नेसवुिधा सम्पन्न मजुक्त मागण लनमाणर् गने
कायण आरम्भ गररनछे ।
206. व्यिजस्थत सहर : हामी सबैको रहर अन्त्तगणत बढ्दो सहरीकरर्लाई ध्यान
र्दुँदै प्रदेशमा रहेका सहर बसाउन योग्य स्थानहरू गोरखाको पालङ्ुटार,
निलपरुको बलुलङटार, स्याङ्जाको चापाकोट र बागलङुको गलकोट
लगायतका स्थानलाई व्यिजस्थत सहरको रूपमा विकास गनण विस्ततृ
पररयोजना प्रलतिेदन तयार गनेर जग्गा एकीकरर्का लालग आिश्यक
कानून तजमणुा गररनछे ।
207. नेपाल सरकारसुँगको समन्त्िय र सहकायणमा पोखरामा अत्याधलुनक
अन्त्तराणवष्ट्रय सम्मेलन केन्त्र लनमाणर्का लालग स्रोत जटुाउनेप्रविया अगालड
बढेकोमा उक्त कायणलाई तीव्रता र्दइनेछ।
208. नेपाल सरकारसुँगको सहकायणमा प्रदेश सभा भिन लनमाणर् गररनेछ। साथै,
प्रदेश प्रशासलनक केन्त्र र प्रदेश कमणचारी आिास लनमाणर्को लालग जग्गा
प्रालप्त गरी विस्ततृ आयोजना प्रलतिेदन (DPR) तयार गररनेछ। नेपाल
सरकारसुँगको सहकायणमा निलपरासी (बदणघाट सस्ुतापूि) ण को
कािासोतीमा एकीकृत प्रशासलनक केन्त्र लनमाणर् गनणसहजीकरर् गररनेछ।
209. दललत, विपन्न, लोपोन्त्मखु र अलत सीमान्त्तकृत जालत तथा समदुायका लालग
सरुजित आिासको व्यिस्था गनण जनता आिास कायणिमलाई लनरन्त्तरता
र्दइनेछ।
210. सालबसाली र िमागत योजनाहरूलाई विशर्े प्राथलमकताका साथ अगालड
बढाइनेछ।
48
211. सािणजलनक भौलतक संरचनाको लनमाणर् गदाण अपाङ्गमैरी संरचना लनमाणर् गने
नीलतलाई कडाइका साथ लागुगररनेछ। लनमाणर् सम्पन्न भएका सािणजलनक
भौलतक संरचनाहरूको अपाङ्गमैरी अिस्थाको परीिर् गरी त्यस्ता
संरचनाहरूलाई अपाङ्गमैरी बनाउुँदैललगनेछ।
212. विलभन्न सेिाहरू विस्तार गनणका लालग सडकमा जारी रहने लनरन्त्तरको
लनमाणर्बाट छुटकारा पाउन प्रादेजशक सडकहरू लनमाणर् गदाण यवुटललवट
कररडोर (Utility Corridor) पलन लनमाणर् गने नीलत ललइनेछ। पोखरा
महानगरपाललकाको सहकायणमा मख्ुय बजार िेरमा यवुटललवट कररडोर
(Utility Corridor) लनमाणर्को नमूना अभ्यास थाललनेछ।
213. प्रदेशको यातायात व्यिस्थापन सञ्चालन र लनयमनका लालग प्रदेश यातायात
प्रालधकरर् स्थापनाको प्रविया प्रारम्भ गररनेछ।
214. यातायात व्यिस्था कायाणलयहरू सूचना प्रविलधमैरी बनाई सेिा प्रिाहलाई
थप प्रभािकारी बनाइनेछ। यातायात व्यिस्था कायाणलयहरूबाट प्रदान
गररुँदैआइरहेको सेिालाई चस्ुत दरुुस्त बनाउन सिारी साधनहरूको कर
दस्तरु अनलाइन प्रर्ालीबाट भक्तु ानी गनण सक्ने व्यिस्था लमलाइनछे ।
सिारी चालक अनमुलत पर प्राप्त गनेप्रविया र वितरर् कायणलाई चस्ुत
बनाई लछटोछररतो रूपमा उपलब्ध गराउन आिश्यक व्यिस्था
लमलाइनेछ।
215. जनसंख्याको चाप कम भएका स्थानमा समेत यातायातको सहज पहुँचु
पग्ुनेगरी यातायात सञ्चालन गनण र पोखरा महानगरमा विद्यतुीय भक्तु ानी
प्रर्ालीयक्तु नगर बस सञ्चालनमा सहयोग गररनछे ।
49
216. सािणजलनक-लनजी साझेदारीको अिधारर्ामा विद्यतुीय सिारी साधन
सञ्चालनमा प्राथलमकता र्दने नीलत ललइनछे । प्रदेशका प्रमखु सडकको
उपयक्तु स्थानहरूमा भेवहकल चाजजणङ स्टेशन (Vehicle Charging Station)
स्थापना गररनेछ।
217. पोखरा लगायत प्रदेशको प्रमखु सहरहरूको सौन्त्दयीकरर् र यातायात
सरुिा अलभिृवद्ध गनणस्थानीय तह तथा लनजी िेरसुँगको साझेदारीमा स्माटण
लाइवटङ लसस्टम (Smart Lighting System), बहतुलेपावकण ङ लनमाणर्, हररत
पाकण लनमाणर्, सािणजलनक स्माटण शौचालयको व्यिस्था, लसलसवटभी (CCTV)
क्यामेरा जडान तथा ट्रावफक बत्ती व्यिस्थापनको कायण सरुु गररनेछ।
218. सडक, सडक पलु , झोलङ्गुेपलु , भिन लनमाणर् र सरुुङ लनमाणर्का लालग
आिश्यक पनेविशर्ेज्ञ ज्ञान हालसल गराउन प्रदेशलभर कायणरत स्थायी
प्राविलधकहरूलाई विजशष्ट प्रकृलतको ताललम र्दनेनीलत ललइनेछ। प्रदेशमा
रहेका विश्वविद्यालय तथा प्राविलधक शैजिक संस्थाबाट उत्पार्दत
जनशजक्तलाई उपयोग गनेनीलत ललइनछे ।
219. पजिमाञ्चल इजन्त्जलनयररङ क्याम्पससुँग सहकायण गरी प्रदेशलभर सरुुङ मागण
लनमाणर् सम्भाव्यता अध्ययन गररनेछ।
220. पोखराको प्ृिीचोक र बागलङु बसपाकण को स्तरोन्नलतका लालग पोखरा
महानगर र नेपाल सरकारसगुँ को सहकायणमा कायण आरम्भ गररनेछ।
221. कोरला-लरिेर्ीसडक अन्त्तगणत दम्ुकीिास-लरिेर्ी खण्डको जचतिन रावष्ट्रय
लनकुन्त्ज र मध्यिती िेरमा सरुुङमाग, ण सतहीमागणको सम्भाव्यता अध्ययन
गरी काम अगालड बढाइनेछ।
50
सभामखु महोदय,
222. प्रदेशका सबै घरपररिारलाई आधारभतू स्तरको खानेपानी सेिा
परुयाउन ् सञ्चाललत एक घर – एक धारा कायणिमलाई लनरन्त्तरता र्दुँदै
जीर्ण खानेपानी आयोजनाहरूको ममणतसम्भार गरी आगामी दईु िर्णमा शत
प्रलतशत लक्ष्य हालसल गनेसाथैमध्यम र उच्च गर्ुस्तरयक्तु खानेपानीमा
पहुँचु अलभिवृद्ध गनण प्रशोधन सवहतको खानेपानी योजनाहरू िमशः
सञ्चालन गदैललगनेछ।
223. खानेपानी आयोजना कायाणन्त्ियन गदाणसंघ, प्रदेश र स्थानीय तीनैतहसुँगको
सहकायण, समन्त्िय र सहयोगमा र्दगो सञ्चालनको व्यिस्था गररनेछ।
खानेपानी आयोजना लनमाणर् आरम्भ गदाण नै लागतको लनजित प्रलतशत
रकम ममणत सम्भार कोर्मा राख्नेनीलतलाई कायाणन्त्िनयनमा ल्याइनछे ।
224. सहरी िेरमा लागत उठ्ती (Cost Recovery) अिधारर्मा खानेपानी
आयोजना सञ्चालन गररनेछ। आयोजनाको गैरराजस्ि पानी (Non-revenue
Water) को अलभलेखीकरर् गरी सोको न्त्यूनीकरर्को कायणयोजना तयार
पारी कायाणन्त्ियन गररनेछ। सहरी िेरका नमूना आयोजनामा नयाुँ
प्रविलधमा आधाररत सपुरभाइजरी कन्त्ट्रोल एण्ड डाटा एजक्िजजशन
(Supervisory Control and Data Acquisition) प्रर्ालीको सरुुआत
गररनेछ।
225. खानेपानी आयोजनाको त्याङ्क सङ्कलन गरी व्यिजस्थत अलभलेखीकरर् गनण
नेपाल सरकारको समन्त्ियमा नेशनल िाटर सप्लाइ स्यालनटेसन एण्ड
हाइजजन (National Water Supply Sanitation and Hygiene) प्रर्ालीमा
लागत प्रविवष्ट गराई गण्डकी प्रदेश खानेपानी सरसफाइ तथा स्िच्छता
51
कायणयोजना (Gandaki Wash Plan) तयार गररनछे । नगरपाललकाहरूमा
ढल प्रशोधन केन्त्र स्थापनाको लालग आिश्यक अध्ययन गरी कायाणन्त्ियन
सरुु गररनेछ।
226. जलिायुपररितणन, भकू म्प, बाढी, पवहरो तथा िर्ातण को ् फेरबदललेगदाण
सतह तथा भलूमगत पानीका स्रोतहरू सक्ुदैगइरहेको सन्त्दभणमा खानेपानीका
स्रोत संरिर्को लालग पनुभरण र् (Recharge) कायणिम सरुुआत गररनेछ।
227. नदी वकनाराका फाुँटहरू बलुलङटार, कोटाटार, पालङुटार, घ्याल्चोकटार,
नारायर्ीटार, वपपलटार, सन्त्ुतलीटार, राइनासटार लगायतका अन्त्य
सम्भाव्य फाुँटहरूमा सतह, ललफ्ट एिम्भलूमगत जलस्रोतको संयोजनात्मक
उपयोग गरी िर्ैभरी लसचुँ ाइ सवुिधा उपलब्ध गराई उत्पादन र उत्पादकत्ि
बढाउन जोड र्दइनछे । साथै, लनमाणर् कायणको गर्ुस्तरीयतामा जोड र्दुँदै
मौजदुा लसचुँ ाइ प्रर्ालीहरूको ममणत सम्भार, स्तरोन्नलत र पनुस्थाणपनाका
कायणिमहरू तथा नयाुँ आयोजनाहरूको प्रभािकारी व्यिस्थापन र
सञ्चालनलाई प्राथलमकता र्दइनेछ।
228. जलउत्पन्न प्रकोपको न्त्यूनीकरर्का लालग जोजखमयक्तु िेरमा पिूण सूचना
प्रर्ाली जडान गरी व्यिजस्थत गररनेछ। मनाङ जजल्लाको बाढी प्रभावित
िेरमा गरुुयोजनामा आधाररत व्यिजस्थत नदी लनयन्त्रर् गरी बस्ती
पनुस्थाणपना गररनेछ। आपतकालीन ् अिस्थामा समेत सेिा सचुारु गने
व्यिस्था लमलाइनछे ।
229. नदी तथा खोलामा तटबन्त्ध लनमाणर् गरी बस्ती, संरचना, जलमन, सम्पदा
आर्द संरिर् गनेतथा जग्गा उकास गनेकायणलाई लनरन्त्तरता र्दुँदैमस्ुताङ
52
जजल्लामा कालीगण्डकी नदी वकनाराको जग्गा उकास गरी व्यािसावयक
स्याउ उत्पादन गनणका लालग विस्ततृ अध्ययन कायण गररनेछ।
230. कृवर् उत्पादन र उत्पादकत्िमा योगदान पग्ुनेगरी लसुँचाइमा गेम चेजन्त्जङ
(Game Changing) आयोजनाहरूको कायाणन्त्ियन सरुु गररनेछ। भलूमगत
लसुँचाइ प्रभािकारी हनुेनिलपरु लगायत विलभन्न स्थानहरूमा स्यालो लडप
ट्युबिेल कायणिम सञ्चालन गररनेछ।
231. आलथणक िर्ण २०७९/८० लभर उज्यालो गण्डकी प्रदेश कायणिम सम्पन्न
गररनेछ। आिश्यकता अनसुार िलतग्रस्त लघुजलविद्यतु् आयोजनाको
ममणतसम्भार गररनेछ। समदुायलेलगानी गरेका जलविद्यतु्आयोजनालाई
रावष्ट्रय लग्रडमा जोलडनेछ। उद्योग िेर र गाहणस््य उपभोग विद्यतुको ् खपत
िृवद्ध गनण प्रोत्साहन गररनेछ। एलपी ग्याुँसलाई प्रलतस्थापन गनण कायणविलध
बनाई विद्यतुीय चल्ुहो प्रयोगमा प्रोत्साहन गररनेछ। साथै, विद्यतुीय चलुो
उत्पादन गनेउद्योग स्थापना गनण लनजी िेरलाई प्रोत्साहन गनेनीलत
ललइनेछ।
232. प्रदेश समर्ृिमा टेिा परुय्ाउनेगरी बहउुद्दश्ेयीय (ऊजाण, खानेपानी र लसचुँ ाइ
सेिा र्दन) े प्रकारका जलविद्यतु् आयोजनामा लगानी केजन्त्रत गररनेछ।
नेपाल सरकारसुँगको साझेदारीमा जलाशययक्तु बढुीगण्डकी र उत्तरगंगा
जलविद्यतु्आयोजनाको यथाशक्य लछटो लनमाणर् सरुु गनणआिश्यक पहल
गररनेछ। प्रदेशको अलधकार िेरलभर पनेजलविद्यतु्आयोजनाको उत्पादन
तथा सञ्चालन अनमुलत एिम् व्यिस्थापन/लनयमनको लालग ऊजाण
लनदेशानलय स्थापना गररनछे । प्रदेशलभर िायुऊजाण उत्पादनको लालग
सम्भाव्यता अध्ययन गररनछे ।
53
233. ललफ्ट खानेपानी एिम्लसचुँ ाइ आयोजनामा पचहत्तर प्रलतशत विद्यतु्महशलु
अनदुान र्दन कायणविलध बनाई कायणन्त्ियन सरुु गररनछे । नेपाल विद्यतु्
प्रालधकरर्को समन्त्ियमा रावष्ट्रय प्रसारर् लाइनको गर्ुस्तरीयतामा िृवद्ध
गररनेछ। रावष्ट्रय प्रसारर् लाइन नपगुेको स्थानमा लघुजलविद्यतु्लनमाणर्
तथा घरेलुसौयण बत्ती जडान कायणिमलाई लनरन्त्तरता र्दइनेछ।
सभामखु महोदय,
234. नेपालको संविधान बमोजजम प्रदेशले तजमणुा गनपणुनेआिश्यक कानूनको
तजमणुा गने कायणलाई लनरन्त्तरता र्दइनेछ। प्रदेशमा जारी भएका
लनयमािलीहरूको कायाणन्त्ियन अिस्था, अध्ययन र आिश्यकताका
आधारमा पररमाजणन तथा संशोधन गररनेछ। राजपर प्रकाशन, कानून
प्रकाशन तथा वितरर्लाई व्यिजस्थत गरी नागररकको सहज पहुँचुलाई
सलुनजित गररनेछ। साथै, प्रदेश कानूनलाई नेपाल कानून एपमा प्रविवष्ट
गररनेछ। केही प्रदेश कानूनलाई अंग्रजे ी भार्ामा अनिुाद गरी प्रकाशन
समेत गररनछे ।
235. स्थानीय तहको न्त्यावयक सलमलत, विधायन सलमलत र कानून तजमणुामा संलग्न
कमणचारीको िमता अलभिवृद्ध गदैकानून लनमाणर्मा सहजीकरर् गररनेछ।
मानि अलधकारको संरिर्, संिद्धणन तथा सोसम्बन्त्धी कानून तथा अन्त्य
कानूनी व्यिस्थाको सम्बन्त्धमा सचेतना अलभिृवद्ध गररनेछ। असमथण
पिलाई लन:शल्ुक कानूनी सहायता उपलब्ध गराउने कायणमा नेपाल
सरकार र स्थानीय तहसुँग समन्त्िय र सहकायण गररनेछ।
54
236. प्रदेश गौरिको आयोजना सूचना प्रविलध पाकण लनमाणर् गनणजग्गा प्रालप्त गरी
सम्भाव्यता अध्ययन सम्पन्न भइसकेकोले विस्ततृ पररयोजना प्रलतिेदन
तयार गरी थप कायणहरू अगालड बढाइनेछ। सञ्चार ग्राम स्थापनाका लालग
आिश्यक पूिाणधार विकास गररनेछ।
237. प्रदेशका सूचना तथा त्याङ्कलाई व्यिजस्थत ढङ्गबाट सरुजित राख्नका लालग
नेपाल सरकारसुँगको समन्त्िय तथा स्थानीय तहहरूसुँगको सहकायणमा
प्रदेश डाटा सेन्त्टर स्थापनाका लालग आिश्यक तयारी गररनेछ।
238. सूचनाको हकको प्रत्याभतू गनण आमसञ्चारमाध्यमहरूलाई पररचालन गरी
लोककल्यार्कारी विज्ञापन माफणत् थप व्यािसावयक बनाउन प्रोत्सावहत
गररनेछ। सूचनाको हकसम्बन्त्धी प्रबोधीकरर् गररनेछ।
239. श्रमजीिी परकारको पशे ागत िमता अलभिृवद्ध गदैआम सञ्चार माध्यमलाई
स्ितन्त्र, व्यिजस्थत तथा मयाणर्दत बनाउन आिश्यक व्यिस्था गररनेछ।
प्रदेशमा कायणरत श्रमजीिी परकारको स्िास््य लबमा कायणिम आरम्भ
गररनेछ।
240. सञ्चार िेरको सबलीकरर् र परकारसुँग सम्बजन्त्धत संस्थाहरूको िमता
विकासका लालग जजल्ला परकार महासंघको भिन बनाउन जग्गा प्रालप्त
गने कायणमा सहजीकरर् गनकणु ा साथै भिन बनाउन आलथणक सहयोग
उपलब्ध गराइनछे ।
241. प्रदेश सभा सजचिालयको संस्थागत सदृुढीकरर् र कमणचारीको िमता
विकासको लालग आिश्यक व्यिस्था लमलाइनेछ।
242. प्रदेशमा चलजचर िेरलाई व्यिजस्थत गनण कानून तजमणुा गरी चलजचर
विकास बोडण गठन गररनेछ।
55
सभामखु महोदय,
243. लडजजटल गण्डकी प्रदेशको अिधारर्ा अनसुार विद्यतुीय शासन प्रर्ालीलाई
सािणजलनक सेिा प्रिाहमा आबद्ध गदैविद्यतुीय शासन गरूु योजना िमश:
लागुगदैललगनेछ।
244. प्रदेश सरकार गठन भए पिात्लसजणना भएका तथा सालबक संरचनाबाट
हस्तान्त्तरर् भएका सम्पूर्ण त्याङ्क तथा अलभलेखहरूलाई विद्यतुीय
माध्यममा अलभलेखीकरर् र व्यिस्थापन कायणलाई लनरन्त्तरता र्दइनछे ।
245. सेिा प्रिाहमा सधुार र संस्थागत िमता अलभिृवद्धका लालग प्रदेश र स्थानीय
तहका जनप्रलतलनलध तथा कमणचारीहरूको िमता विकास कायणिमलाई
लनरन्त्तरता र्दइनछे ।
246. प्रदेश र स्थानीय तहका कमणचारीको सेिा, शतण र सवुिधाको सलुनजितता
गरी िृजत्त विकास गनण प्रदेश लनजामती सेिा र स्थानीय सरकारी सेिा
सम्बन्त्धी कानूनको तजमणुा गररनेछ।
247. राष्ट्रसेिकहरूमा कामप्रलत तत्पर हनुे, सेिाभािसवहत समयमैकाम सम्पन्न
गने, उत्कृष्ट नलतजा र्दनेर जजम्मेिारी बहन गनेकायण संस्कृलतको विकास
गररनेछ। राष्ट्रसेिकहरूमा ज्ञान, सीप र पेशागत मयाणदाको विकास गरी
सरकारी सेिा उत्कृष्ट ढङ्गले प्रिाह गररनेछ। प्रदेशमा कायणरत
कमणचारीहरूको समयानकुूल िमता तथा दिता अलभिृवद्ध गनण ताललम,
अन्त्तरप्रदेश भ्रमर् र लबदा पयणटनलाई प्रोत्साहन गररनेछ। प्रदेश लनजामती
सेिामा कायणरत कमणचारीहरूको दिता अलभिृवद्ध गनण िैदेजशक ताललम
सञ्चालनका लालग नेपाल सरकारसुँग समन्त्िय गररनछे ।
56
248. प्रदेशमा कायणरत कमणचारीहरूको सरुिा, परुस्कार, िृजत्त विकास र िमता
अलभिृवद्धको अिसरलाई कायसण म्पादनसुँग आबद्ध गररनेछ।
249. पूिण राष्ट्रसेिक कमणचारीहरूको अनभुि र विज्ञतालाई प्रदेश सेिामा उपयोग
गनेनीलत ललइनेछ।
250. भ्रष्टाचारलाई न्त्यूनीकरर् गनण भ्रष्टाचार विरुद्ध शून्त्य सहनशीलताको नीलत
बमोजजम सशु ासन प्रिद्धणन कायणयोजना तयार गरी लागुगररनेछ।
251. एकीकृत विद्यतुीय अनगुमन प्रर्ाली माफणत्भइरहेको मन्त्रालयहरूको कायण
प्रगलत मूल्याङ्कन कायणलाई थप व्यिजस्थत र प्रभािकारी बनाइनेछ।
मख्ुयमन्त्री तथा मजन्त्रपररर्द्को कायाणलयमा रहेको हेलो मख्ुयमन्त्री
कायणिम, जनतासुँग मख्ुयमन्त्री कायणिमलाई लनरन्त्तरता र्दुँदैविशेर् कि
सञ्चालन कायणलाई सदृुढीकरर् गररनेछ।
252. दगुमण िेरका नागररकलाई पायक पनेस्थानमा इलाका प्रशासन कायाणलय
स्थापनाका लालग आिश्यक पहल गररनेछ।
253. र्दगो विकास लक्ष्यको आन्त्तररकीकरर् कायाणन्त्ियन अिस्थाको प्रगलत
अनगुमन तथा मूल्याङ्कन गनेकायणलाई थप प्रभािकारी बनाइनेछ। साथै,
प्रदेश गौरिका आयोजनाहरूको लनयलमत अनगुमन तथा मूल्याङ्कन
गररनेछ।
254. नीलतगत तथा कायणगत सामञ्जस्यता र अन्त्तरसम्बन्त्ध कायम राख्न संघ-
प्रदेश-स्थानीय तह र अन्त्तर प्रदेश समन्त्िय तथा सहकायणलाई थप
प्रभािकारी बनाइनेछ।
57
255. प्रदेश सरकार अन्त्तगणतका कायाणलयहरू बीच सकारात्मक प्रलतस्पधाणलसजणना
गरी सेिा प्रिाहलाई प्रभािकारी बनाउन नलतजा सूचकका आधारमा नमूना
कायाणलय छनौट गरी परुस्कृत गनेकायणिमलाई लनरन्त्तरता र्दइनछे ।
256. जजल्ला समन्त्िय सलमलतहरूलाई स्थानीय तहहरूको योजना तथा कायणिम
अनगुमन गरी त्यसको सधुारका लालग सझु ाि र्दने र उक्त सझु ािको
कायाणन्त्ियन स्थानीय तहलेगनणुपनेव्यिस्था लमलाइनेछ।
सभामखु महोदय,
257. प्रदेशको प्रथम पञ्चिर्ीय योजनाको मध्यािलध मूल्याङ्कन गरी प्राप्त
उपलजब्धको आधारमा दोस्रो आिलधक योजना तजमणुाको कायण प्रारम्भ
गररनेछ।
258. नेपालले प्रलतबद्धता व्यक्त गरे बमोजजम प्रदेशले आन्त्तररकीकरर् गरेको
र्दगो विकास लक्ष्यको मूल प्रिाहीकरर् र स्थानीयकरर् गरी यसका
लक्ष्यहरू समयमा हालसल गनणस्रोत साधनको उपयोग प्राथलमकताका साथ
गररनेछ।
259. आयोजना छनौटलाई व्यिजस्थत, िैज्ञालनक र लागत प्रभािकारी बनाई
आयोजना कायाणन्त्ियन र त्यसको र्दगोपनामा सधुार ल्याउन आयोजना
बैंक र्दग्दशणन जारी गरी कायाणन्त्ियनमा ललगनेछ।
260. प्रदेश तथा स्थानीय तहको कमणचारी पदपूलतलण ाई थप प्रभािकारी बनाउन
प्रदेश लोक सेिा आयोगको भौलतक पूिाणधार लनमाणर् लगायत संस्थागत
िमता सदृुढीकरर् गररनेछ।
58
261. प्रदेशलभरका स्थानीय तहका न्त्यावयक सलमलतलाई मख्ुय न्त्यायालधिक्ताको
कायाणलय माफणत् न्त्यावयक कामकारबाही सम्पादन एिम् कानून लनमाणर्
प्रवियामा सहजीकरर् गररनछे ।
262. प्रदेश सभाबाट लनमाणर् भएका कानूनहरूको प्रचारप्रसार गरी प्रदेश र
स्थानीय तहबीचको अन्त्तरसम्बन्त्ध र समन्त्ियलाई प्रभािकारी बनाइनेछ।
263. प्रदेश सरकार तथा स्थानीय तहका नीलत, योजना र कायणिमको प्रभािकारी
कायाणन्त्ियनका लालग अध्ययन, अनसुन्त्धान र संिादका कायणिमको
आयोजना लनयलमत रूपमा गररनेछ।
264. गण्डकी प्रदेश प्रजशिर् प्रलतष्ठानको भिन लनमाणर्को कायणलाई लनरन्त्तरता
र्दइनेछ। प्रलतष्ठानलाई रावष्ट्रय तथा अन्त्तराणवष्ट्रय ताललम केन्त्रका साथै
सशु ासन केन्त्रका रूपमा विकास गदैललगनेछ।
265. प्रदेश लोक सेिा आयोगबाट लसफाररस भएका कमणचारीलाई सेिा प्रिेश र
सेिाकालीन प्रजशिर्को व्यिस्था लमलाइनेछ। साथै, स्थानीय तहका
जनप्रलतलनलधहरूको िमता अलभिृवद्धलाई समेत प्राथलमकतामा राजखनछे ।
सभामखु महोदय,
266. प्रदेशको शाजन्त्त सरुिा एिम् सव्ुयिस्था प्रभािकारी बनाउन गण्डकी
प्रदेशको सरुिा नीलत तजमणुा गररनेछ। नेपाल सरकारसगुँ को समन्त्ियमा
प्रदेशलभरको सरुिा व्यिस्था थप मजबतु बनाउन आिश्यक पूिाणधार
लनमाणर् कायण अगालड बढाइनेछ। अन्त्तरप्रदेश सरुिा समन्त्ियलाई थप
प्रभािकारी र गलतशील बनाइनेछ।
59
267. नेपाल सरकारसुँगको समन्त्ियमा प्रदेश प्रहरीको गठन गरी संगठन संरचना
तयार गररनेछ। साथै, प्रदेशमा शाजन्त्त सव्ुयिस्था र अमनचयन कायम
राख्न प्रदेश प्रहरी सेिालाई थप प्रभािकारी, उत्तरदायी र नागररकमैरी
बनाउन नागररकमैरी प्रहरी कायणिम सञ्चालन गररनेछ।
268. लागूऔर्ध दव्ुयसण न तथा ओसारपसार, मानि बेचलबखन, मवहला तथा
घरेलुवहंसा, बाल दव्ुयिण हार, जातीय भेदभाि तथा छुिाछूत र आत्महत्या
दरुुत्साहन जस्ता सामाजजक अपराध न्त्यूनीकरर् तथा लनयन्त्रर्का लालग
विशेर् कायणिमहरू सञ्चालन गररनेछ।
269. सिारी दघुटण ना न्त्यूनीकरर्को लालग सरोकारिाला पिसगुँ को सहकायणमा
ट्रावफक व्यिस्थापन सदृुढीकरर् कायणिम सञ्चालन गररनेछ। नेपाल
सरकारसुँगको सहकायण एिम्समन्त्ियमा कारागार, वहरासत र बालसधुार
गहृ को सदृुढीकरर् गररनेछ।
270. गण्डकी प्रदेश विपद्को उच्च जोजखममा रहेको हुँदुा त्यसको उजचत
व्यिस्थापनका लालग प्रदेश विपद् प्रालधकरर् स्थापनाका लालग आिश्यक
तयारी आरम्भ गररनछे । प्रदेश विपद् व्यिस्थापन कोर्मा रकम िृवद्ध गरी
खोज, उद्धार तथा राहत कायणलाई थप प्रभािकारी बनाइनेछ।
271. विपद् जोजखम न्त्यूनीकरर् तथा व्यिस्थापनको पिूण तयारीको लालग विपद्
जोजखमका िेरहरूको पवहचान तथा नक्शांकन गररनेछ। साथै, विपद्को
समयमा उद्धार एिम् जोजखमयक्तु बस्ती स्थानान्त्तरर्को लालग नेपाल
सरकारको समन्त्ियमा सरुजित स्थानहरूको पवहचान गररनेछ।
272. विपदबाट हनुसक्नेजनधनको िलत न्त्यूनीकरर्का लालग विपद् पूिणसूचना
प्रर्ाली स्थापना गररनछे । प्रदेशमा स्याटेलाईट बेन्त्चमाकण (कोसण स्टेसन)
60
र राजमागणमा विपद् व्यिस्थापनको पूिण सूचना प्रर्ाली स्थापना गररनेछ।
प्रदेश प्रहरी ताललम केन्त्रको भिन लनमाणर् कायणलाई लनरन्त्तरता र्दइनेछ।
273. गोताखोर ताललम प्रदान गने लनकाय/संस्थासुँगको सहकायणमा यिुा
प्रजशिाथी छनौट गरी ताललम प्रदान गनेव्यिस्था लमलाइनेछ।
274. नेपाल सरकार र स्थानीय तहसुँगको समन्त्िय र सहकायणमा मनसनु तथा
आगलागीजन्त्य विपद् प्रभावितलाई लनजी आिास पनुलनमण ाणर् तथा पनुस्थाणपना
कायणिमलाई लनरन्त्तरता र्दइनेछ।
275. सामाजजक जीिनका विलभन्न िेरमा उत्कृष्ट योगदान पयुाणउने व्यजक्तलाई
गण्डकी प्रदेश सरकारको तफण बाट सम्मान प्रदान गनेकायणलाई लनरन्त्तरता
र्दइनेछ।
सभामखु महोदय,
276. संघीय संरचना अनसुार समाजिाद उन्त्मखु अथण व्यिस्थाको लनमाणर् गरी
समािेशी समानपुालतक तथा सन्त्तलुलत विकास सवहतको समद्धृ प्रदेशको
लक्ष्य हालसल गररनछे ।
277. कोलभड-१९ महामारी लगायतका कारर् लसजजणत चनुौतीको सामना गदै
जनजीिनलाई सामान्त्य बनाउन र विकास, सशु ासन र समवृद्धको मागणमा
देखा परेका समस्याहरूलाई हल गदैप्रदेशको अथणतन्त्रलाई गलतशील
तल्ुयाइनेछ। यस्ता विपद्का कारर् असर पगुेका िेरहरूको उत्थान गनण,
रोजगारी प्रिद्धणन गनण र उच्च आलथणक िृवद्ध हालसल गनेतफण आलथणक
वियाकलाप केजन्त्रत गररनेछ।
61
278. प्रदेशको विकासको लालग लनजी िेर तथा सहकारी िेरसुँगको
साझेदारीलाई सहज बनाउन विद्यमान नीलतगत र कानूनी व्यिस्थामा सधुार
गररनेछ। प्रदेशको आय र नागररकको जीिनस्तरमा सधुार ल्याउन,
प्रदेशलभर औद्योलगक लगानी प्रिद्धणन गनण, प्रदेश गौरिका आयोजना तथा
रर्नीलतक महत्िका आयोजनामा िैदेजशक लगानी पररचालन गनण
आिश्यक कानूनी व्यिस्था सवहत लगानी अनकुूल िातािरर् तयार
पाररनेछ।
279. सािणजलनक, सहकारी र लनजी िेरमा उपलब्ध स्रोत र साधनको
उत्पादनशील िेरमा पररचालन गरी र्दगो एिम्उत्थानशील अथणतन्त्रको
लनमाणर् गररनेछ। प्रदेशमा लनजी तथा सहकारी िेरको लगानी िृवद्ध गनण
गैरआिासीय नेपाली नागररकहरूको लगानी प्रिद्धणन गनेिातािरर् विकास
गररनेछ। यसका लालग गैरआिासीय नेपालीलाई प्रदेशमा ज्ञान हस्तान्त्तरर्
(Knowledge Transfer) गनेकायणिमका लालग आिान गररनेछ।
280. निप्रितणन साझेदारी कोर् कायणिमलाई प्रदेश सरकारको लनयलमत
कायणिमबाट आन्त्तररकीकरर् गररनेछ। वित्तीय सशु ासन कायम गनण
फजलु खचण लनयन्त्रर् तथा साधारर् खचणमा लमतव्यवयता अिलम्बन गरी
विकास बजेटमा िृवद्ध गररनछे ।`
281. प्रदेश गौरिका आयोजनाहरू तथा प्रदेशका रर्नीलतक महत्िका
आयोजनाहरूलाई समयमा नैसम्पन्न गनण स्रोतको व्यिस्थापन गररनेछ।
वित्तीय हस्तान्त्तरर् भएर स्थानीय तहमा विलनयोजन भएको बजेटको
कायाणन्त्ियन अिस्था र प्रगलत वििरर् तत्काल प्राप्त गनण सक्नेप्रर्ालीको
विकास गररनेछ।
62
282. राजस्ि तथा कर प्रशासनलाई व्यिजस्थत बनाउन प्रदेश सरकार मातहत
राजस्ि सङ्कलन गनेलनकाय पररभावर्त गररनेछ। राजस्ि चहुािट लनयन्त्रर्
गदैप्रदेशको अथण व्यिस्थामा सम्पजत्त लसजणना र पजुँुी लनमाणर् हनुे गरी
राजस्ि प्रर्ालीको विकास र विस्तारलाई प्रभािकारी बनाइनेछ।
283. स्थानीय तहले ललन सक्ने कर सम्बन्त्धमा एकरूपता कायम गनण प्रदेश
नीलत/कानून तजमणुा गररनेछ र प्रदेश विभाज्य कोर्मा दाजखला गनपणुने
राजस्ि समयमा नैदाजखला गनण प्रोत्सावहत गररनछे ।
284. बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरूबाट हनुेलगानीको सरुिर् नीलत अिलम्बन
गररनेछ। ऋर्ी र सेिा प्रदायक संस्थाहरू बीचको अन्त्तर न्त्यूनीकरर्
गररनेछ। समग्र वित्तीय कारोबारमा नगद रवहत बैंवकङलाई प्रिद्धणन
गररनेछ। बैंक तथा वित्तीय संस्थाको पहुँचु नपगुेका नागररकलाई सहकारी
एिम् लघवुित्त संस्थाको विकास र विस्तार गरी वित्तीय समािेजशता
सलुनजित गररनेछ। ऋर्को प्रभािकारी उपयोगको लालग वित्तीय सािरता
कायणिम सञ्चालन गररनेछ।
285. प्रदेश सरकारको आलथणक कारोबार सञ्चालन गनण र कृवर् तथा औद्योलगक
िेरमा कजाण प्रिाह गनणमा केजन्त्रत हनुेगरी प्रदेश बैंक स्थापना गररनेछ।
यसका लालग प्रदेश कानून लनमाणर्, सम्भाव्यता अध्ययन र व्यािसावयक
योजना तजमणुा गररनछे ।
286. प्रदेश सरकार मातहतका भौलतक सम्पजत्तको खोजी, अलभलेखीकरर्, संरिर्
गरी प्रदेशको विकासमा केजन्त्रत हनुेगरी पररचालन गररनेछ।
63
माननीय सभामखु महोदय,
सबैको साझा प्रयासबाट प्रदेशिासीको अपेिा पूरा गनेतफण हािो ध्यान जानु
पदणछ। प्रदेशका मूल समस्याहरू गररबी, बेरोजगारी, न्त्यून विकास तथा स्रोतको
अभािलाई जचदैजनचाहना बमोजजमको विकास कायण अजघ बढाउन आलथणक िर्ण
२०७९/80 का नीलत तथा कायणिमको कायाणन्त्ियनबाट मद्दत पग्ुने विश्वास
ललएको छु। नेपाल सरकार र स्थानीय तहसुँग सहकायणगदैहािा प्राथलमकताहरू
सम्बोधन गनेतफण सरकार लाग्नेछ।
प्रदेशको समग्र विकासमा योगदान गने प्रदेश सभाका माननीयज्यूहरू,
राजनीलतक दल, नेपाल सरकार तथा स्थानीय सरकार, राष्ट्रसेिक कमणचारी, लनजी
िेर, विकास साझेदार, सञ्चार जगत, नागररक समाज, गैरसरकारी